Dictionary of Prakrit for Jain Literature Vol 01 Fasc 01

SR No.: 020316
Original Sutra Author: N/A
Author: A M Ghatage
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1993
Total Pages: 176
Language: English, Sanskrit, Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 16 MB

Page 80

भसद्ध
परमाधार्मिकविकुर्वित नरकनदी तत्सङ्गे तदवाप्तिहेतुत्वात्, अतीक्ष्णवैतरणी वा p.49)
अइखद्ध (ai-khaddha ati- khādita) n. excessive eating, JM. कुक्कुडिअंटगमित्त अविगियवयणो उ पविखवे कवलं । अरखद्धकारगं वा जं च अणालोइयं होज्जा OghaNiBl. 279
अइर्खनिय (ai-khantiya < ati- ksünt-ika) f. very forgiving i. e. a nun, Apa. अवंतियहि समीवि पसत्थी जिणवरगुणसंपत्ति वउत्थी Maha Pu. (P.) 90.16.7.
अइखर (ai-khara > ati- khara) adj. very harsh or severe, M. कुसुममआ वि अखरा ... कामस्स सरा बहुविअप्पा GĀSaSa. 4.26.
argfat (ai-khinni<ati-khinna) adj. (f.) very much depressed, Apa. विरहखेअ लसीइ उ अग्गर अरखिन्नी मोहपरावसी । सुविणंतरि चिरु पवसिउ जं जोइअर पिउ SandeRa. 151.
अखेरा (ai-khe-arāati-khe-carā) adj. (f.) superior to the semi-divine damsels, IM को वि बहूभो अइयराउ खे खे अरीण पच्चक्खं । ... लहिअ गंड्समुट्ठिसिओ KumaCa. (H.) 4.46.
अइगअ (ai-gaa ati- gata) adj. ( ppp. of atigam) [ अश्गयं मार्गपश्चाद्भागः समागतं प्रविष्ट चेति त्र्यर्थम् DeNaMa 1.57; called Desi because of the meaning: पविट्टो त्ति व यो बूया तथा अतिगतो त्ति वा AngVi. pp. 86–87; अतिदूरे पविट्ठोत्ति अतिगतोति व दूरतो ( 799 ); तथा अणुपविट्ठोत्ति तथा अतिगतो त्ति वा (800)] [also अतिगअ, अइगय, अतिगत ] 1 entered, occupied, AMg. पुढवी कायमश्गओ उक्कोसं जीवो उ सबसे । कालं संखाध्यं Utt. 10.6; (but Santyacarya पृथ्वी सैव कायः तं अतिशयेन मृत्वा मृत्वा तदुत्पत्तिलक्षणेन गतः प्राप्तः अतिगतः 'who is repeatedly born in the earth body'); Utt. 10.14; अरिनेमिं वंदित्ता अगया बारगापुरिं Utt. 22.27; सोनं सोमागारं लीलायंतं जंभायमाणं मुहमतिगयं गयं पासित्ता Nāya. 1.1.18; सहरिसे विसज्जिए सगं पडमंडवमइगए Jambuddi.381; एवं बोंदिम गभे संवसर दुखिओ जीवो Tand. 33; JM तेण णातो पवेसो, तेणावदारेग अगओ āvTI. (H) 349a. 2; जे भिक्खू गिवतिकुलं अतिगते पिंडवातपडियाए । पचक्खिते समाणे तं चैव कुलं पुणो पविसे NisBha. 1465 (Cu प्रविष्टः ); ताहे चेव इमो अइगओ (उज्जाणं) āvšī.(H.) 173a.5; णिश्रयं भवणमश्गओ Dhutt. 4. 12; भरहराया अहगओ विणीयरायहाणिं MaViCa. (G) 116. 12 (2) ; ससुर कुलम्मि अइगओ दिट्ठो य सगउरखं तत्थ UvPayši. 273a. v. 45; ( सुयाधरं ) अइगया य धूयं दट्टण VasuHi. 27.19; 42.8; ताहे चिंतेइ – अम्मं न पेच्छामि ? ताहे घरं अगओ मायरमभिवाएइ Sukhabodha on Utt. 2.13 (p. 23a ) 2 gone beyond, left, crossed, AMg. तत्थ णं तुमं मेहा तीरमइगए पाणियं अपत्ते अंतरा चैव सेयंसि निण्ण Naya. 1. 1. 160; JM सिंबलिपायवो गगणयलमइगओं KaKoPra. 2.5; M. जउणमइगओ सो तस्स घेत्तू कण्णं SriKav. 2.1; 3 elapsed, past (time), M. हत्थेसु अ पाएसु अ अंगुलिंगणणार अगआ दिया GaSasa. 4. 7; JM. भगवं संभवजिणो अजियसामिणो सागरोवमाणं तीसहिं लक्खेहिं अतिगमहिं समुप्पण्णो CaupCa 73.3; हिवंतस्स अहगयं वरिसमेगं Erz. 20.27; Apa. वरिससह सकालम्मि अगर San KuCa. 719.5; 4 gone beyond the range of, JM. रम्मेसु " मानविन हो MaViCa. (G.) 156. 1 (2) ; 5 reached, M. उद्घोदअत्तबिंबे वेएण महिं व दिनअरम्मि अइगए SetuBa. 10.18; JM तओ सा लज्जोणयमुहिं गहाय धम्मिल्लसगासं अरगया VasuHi 64.25.
PD. 2
...
अद्गच्छ- (ai-gaccha - <ati- gacch ( a ) - ) v 1 to elapse, Apa. for अगच्छइ सरयरिउ महियल जीवंताएँ Sar KuCa. 546. 8; 2 to enter, JM. जद्द तुज्झ सत्तमे दिवसे सण्णा मुहं अगच्छĀिVTI.(H.) 369b 8.
अइगहीर
अइगच्छमाण (ai-gaccha-māna <ati gaccha-māna-atigacchat) adj. (pr. part.) going in, entering, AMg. उच्चारस्स वा पासवणस्स वा अगच्छमाणा य निग्गच्छमाणा य Nāya. 1.1.153; 1.1. 154; उभारस्स वा पासवणस्स वा गच्हमाणेहिं निरगच्छमाणेहि Naya. 1.1.155; 1.1.188; जच्चिय अगच्छनाणस्स गमो पढमो कुबेरावसाणो Jambuddi. 3. 217; जे भिक्खु रण्णो खत्तियाणं मुदियाणं मुद्धा मिसित्ताणं अगच्छमाणाणं वा निगच्छमणाणं वा परमवि चक्खुदंसणपटियाए अभिसंधारेव Nis. 9.8; [AMgD. to transgress?]
अइगंतूण (ai-gantiüna <ati gan-tvāna=ati-gatya) ger. having crossed over, JM. अगंतूण अरोगं लोगागासम्यमाणमेत्तारं । ठाइ असंखेज्जा इदमोहित्तमुक्कोसं ViāvBh. 604 ( 601 ) अहं तो लिं नगरिं अइगंतूणं जंतसंघाउबगरणं मग्गामि VasuHi 63.5.
अइगम (ai-gama<ati-gama) m entrance, going in, JM दिसि विट्टियस्स पढमोऽगमे ते चेव सेसया तिनि ViāvBha. 386 (384) ( comm. भाषकस्य प्रथमः समयः नाडीमध्यप्रवेशे (or लोबमध्यप्रवेशे ) भवति )
अगमण (ai-gamana ati-gamana ) n 1 entrance, AMg. रायगिहस्स नयरस्स बहूणि अगमगाणि य निगमणाणि य Naya. 1.2.11; 1.2.32 (emendation into अइगमणेसु to connect it with मगणगवेसणं Angasuttini. III. p. 83 is not necessary. It is connected with आभोएमाणे मग्गमाणे and not connected with the list, हिंदूंच - अंतरं चमग्गेमाणे गवेसमाणे 32 ) ; 2 entry of the sun or moon (in the northern hemisphere, जावं च णं चंद्रमसूरियाणं जाव तारारूवाणं अइगमणं निग्गमणं बुड्डी निवडी आघविज्जर तावं च णं अस्ति लो पउच्चइ (Abhayadeva on Viy. 2.9 p. 304 ). He says that he is quoting from Jivabhi. and explains अतिगमनमिहोत्तरायणम् ); 3 ceremonial entry (of a king in his capital), JM रायकह चउवि निगम अइगमण बले य कोसकोट्टारे quoted by H. in his šīkā on āvNi. p. 581.
अइगमित्र (ai-gamiya <ati-gam-ita) adj. (ppp.) spent, Apa. कहकहिंचि अइगमिय जामिणि SanKuCa 621.3.
write (al-gambhira<ati-gambhira) adj. very deep. hard to understand, JM. पुच्छ, किं तत्तं । अइगंभीरं, साहह, जर एव उवउत्तो UvPay. 901; इह तेलपत्तिधारगनायं तंतंतरेसु वि पसिद्ध । अइगंभीरत्थं खलु भावेयब्वं पयत्तेण UvPay. 922.
अइगर (ai-gara<aja-gara) m. [v. 1. for अयगर ] python, AMg. घोणस अइगरपमुहे उरसप्पे दूमिए खामे Pajāra. 158; से किं तं अइगरा। अयगरा एगागारा पण्णत्ता Pannav. 1.81.
अइगरुअ (ai-garu-aati-guru-ka) adj. [also अश्गरुय], M. 1 very heavy अश्गरुपण वि तम्मर हिमए भरेण गम्भस्स GSaSa. 1.83; 2 very great, M. अगरुयसज्झसूसासवसवि सतमुपयट्टे । णीसासेहि Lila 616; अइगरुओ अवराहो Lila 631; अश्गरुयदुक्ख परिभूयबंधवो Lil. 689; 3 very hard or strong, Apa. अइगरुवपहारे णरु विष्णु मुच्छविहलंघल महि णिसण्णु PĀNĀCa. (P.) 1.22.3.
gnfafa (ai-gamivi<ati-gamitvi-ati-gamayya) ger. having spent, Apa. सुहिण कुमरह भावि मंडलियनिवरज्जि वि अश्गमिवि वरिससहस पन्नास पिडु पिहू SanKuCa. 782.2.
अग हिअरुअमाण (ai-gahia-garua-māna <ati-grhitaguruka-māna) m. great pride excessively resorted to, M. अइगहिअगरअमाणेण पुत्ति रासि व्व छिज्जिहिसि GaSaSa. 2.52.
अइगहीर (ai-gahira ati- gabhira) adj. very deep, JM. ता वित्थिष्णं गयणं ताव च्चिय जलहरा अश्गहीरा VajLag. 104.