________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
THE SANSKRIT MANUSCRIPTS.
1081
No. 1546. सारस्वतप्रक्रिया.
SIRASVATAPRAKRIYĀ. Substance, pulm-louf. Size, 168 x 17 inchos. Pages, 159. Lines,
8 on a page. Character, Grantha. Condition, injured. Appearance, new. Purvirdha, complete ; Uitarirdha breaks off in Krt..
This is a work like the Siddhāntakaumudi but belonging to the grammatical school of Sārasvatas. The 1. 0. Library Catalogue attributes the work to Anubhūtisvarūpācărya. Beginning :
प्रणम्य परमात्मानं बालधीवृद्धिसिद्धये । सारस्वतीमृजुकर्वे प्रक्रियां नातिविस्तराम् ।। इन्द्रादयोऽपि यस्यान्तं न ययुश्शब्दवारिधेः ।
प्रक्रियान्तस्य कृत्स्नस्य क्षमो वक्तुं नरः कथम् ।। तत्र तावत्संज्ञा संव्यवहाराय संगृह्यते । अ, इ, उ, ऋ, ल, समानाः। अनेन प्रत्याहारग्रहणाय वर्णाः परिगण्यन्ते ; तेषां समानसंज्ञा च विधीयते । नैतेषु सूत्रेषु सन्धिरनुसन्धेयोऽविवक्षितत्वात् । विवक्षितस्तु सन्धिर्भवतीति नियमात्, लौकिकप्रयोगनिष्पत्तये समयमात्रत्वाच्च । हखदीर्घतभेदाः सवर्णाः । एतेषां हखदीर्घप्लतभेदाः परस्परं सवर्णा गण्यन्ते । लोकाच्छेषस्य सिद्विरिति वक्ष्यति ; ततो लोकत एव हवादिसंज्ञा ज्ञातव्या। एकमात्रो हखः । द्विमात्रो दीर्घः । त्रिमात्रः प्लुतः । व्यञ्जनश्चार्धमात्रकम् । एषामन्येऽप्युदात्तादिभेदास्सन्ति । उच्चैरुपलग्यमान उदात्तः । नीचैरनुदात्तः । समवृत्त्या स्वरितः |
इति तद्वितप्रक्रिया॥ इति सारस्वतव्याकरणं पूर्वार्ध समाप्तम् ।।
अथाख्यातप्रक्रिया निरूप्यते-धातोः । वक्ष्यमाणा(:) प्रत्ययाः धातोर्जेयाः । भ्वादिः । भूसत्तायामित्यादिशब्दो धातुसंज्ञो भवति । स
For Private and Personal Use Only