________________
324
Grammar
अपशब्दानिराकरण
Apaśabdanirākaraņa No.426
271 (b)
1875-76 Size -67 in. by 91 in. Extent - 5 leaves, 25 lines to a page, 28 letters to a line. Description -Country paper, Sarada characters; clear and legible
writing, fairly correct. No. 271 contains two distinct works: the first isa चित्रकाव्य in praise of one संग्रामसिंह, son of प्रतापसिंह, by Jagaddhara. The second, the present work, begins
on fol. 11a and goes to the end. Complete. Age - Old in appearance. Author - Not etated. Subject - Refutation of the so-called Apaśabda or ungrammatical
word. Begins -ॐस्वस्ति ॥ ॐनमो गणपतये ॥ अथ शब्दस्त्वकृत इत्येवं यद्भ
वद्भिरुद्दष्ठं तदेव तावद्विचार्यते । कथमयमपशब्दः किंशब्दलक्षणरहितत्वात् आहोस्विदर्थप्रतिपत्यसाधनत्वादिति । किंचातः । यदि तावच्छ(लक्षणरहितत्वादयमपशब्द इत्येवं वक्तमाभिप्रेतं तदयुक्त शब्दलक्षणोपपन्नत्वेन प्रतीयमानत्वात् । तथाहि श्रोत्रग्रहण
लक्षणः सामान्यवानर्थः शब्द इति ॥ Ends - नहि प्रतिदेशं भाषाणां लक्षणशास्त्रं किंचिदस्ति नापि तदंतरण
तद्भेदो न प्रहीयत इति । अपि च संस्कृतलक्षणरहितत्वेन संस्कृतशब्दो भवेन्न चैवमिष्यते नापशब्दो नाम कश्चिदस्तीति । अपि च लोकेपि । विप्रतिपत्तिविषयं गोभूमिसुवर्णादिकं यः प्रमाणेन साधयितुं शक्नोति तस्य यथा प्रसिद्धन केनापि शब्देन न्यायं ब्रुवतः शब्दस्खलनपि जय एव दृश्यते न पराजयः। बौद्धदर्शनेपि असाधनाङ्गवचनदोषोभावनं द्वयोर्निग्रहस्थानमित्युक्तं न तत्रापशब्दो नाम दूषणं व्याख्यातम् । न्यायशास्त्रपि विप्रतिपत्त्यप्रतिपत्तिलक्षणं प्रतिज्ञाहान्यादिनिग्रहस्थापनमुक्तं नापशब्द इति ॥ न चान्यत्रापि क्वचित्प्रमाणशास्त्रे. पशब्दाख्यदूषणं युक्तियुक्तं प्रतिपादितम् ॥ तस्मादपशब्दोभावनं तदुद्भावयितुरेवदोषोभावनं नाम निग्रहस्थानं वेदितव्यमिति ॥ अपशब्दनिराकरणं समाप्तम् ॥
