Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 757

ફત ]
વિ॰ રૂઢ (ર) મૂળ રૂપમાં ચાલતા આવતા – સાધિત નહિ એવા (શબ્દ)
કૃત ન॰ [સં. ?] (કા.) રૂ
રૂતવું અ‰િ૦ [સર૦ મ. તોઁ] (કા.) મંડવું; અડપલું
રૂપ ન॰ [ä.] આકાર; દેખાવ; સ્વરૂપ (૨) સાંદર્ય (૩) વેશ (૪) રૂપક; નાટક (૫) વાકથમાં વાપરવા પ્રત્યય વગેરે લગાડીને તૈયાર કરેલા શબ્દ – પદ (વ્યા.) (૬) વિ॰ (સમાસને અંતે) સરખું, સમાન કે ‘તેના જેવા રૂપનું’ એવા અર્થ બતાવે. (ઉદા॰ દુઃખરૂપ), [-વરસી જવું = અતિશય રૂપાળું હોવું (બહુધા પ્રશ્નાર્થ સાથે નકાર બતાવવા.)-રૂપને અવતાર, અંબાર = ખૂબ સુંદર હોવું તે. –રૂપની મણિ = અતિ સુંદર સ્ત્રી.] ૦ક ન૦ એક પ્રકારનું નાટક (૨) એક અર્થાલંકાર, જેમાં ઉપમેયને ઉપમાન સાથે તદ્રુપ કે અભિન્ન બતાવી વર્ણન કરેલું હોય છે (કા.શા.) (૩) સંગીતના એક તાલ (૪) ગાયન (સંગીત) (૫) પું॰ રૂપ – નાટક કરનાર; નટ. ૦૩ભંજની સ્ત્રી॰ રૂપકના અવયવોને છૂટા પાડનારા આલાપ. કાત્મક વિ॰ રૂપક ગુણવાળું. ચાકી સ્ત્રી॰ દેવળ ઉપર નાના ઘૂમટથી કરાતા ચેારસ. ૦જીવા, વિના સ્ક્રી૰ વેશ્યા, ૦૩ ન॰ રૂપ ભજવવું તે; અભિનય. નિધાન ન॰ રૂપના ભંડાર; અતિ રૂપવાન હોવું તે. અંધ પું॰ લઘુગુરુના આધારે જે છંદ રચાય તે. ॰માળી પું॰ એક છંદ. રંગ ન૦ ૦ ૧૦ રૂપ અને રંગ – તેની છટા; દેખાવનું સુડોળપણું. ૰રાણી સ્ત્રી॰ રૂપસુંદરી, રેખા શ્રી॰ માત્ર રૂપ બતાવનારી રેખા (૨) આપ્યા ખ્યાલ; ટૂંકું મ્યાન. બ્લુ વિ॰ રૂપેરી. ॰વતી વિ॰ સ્ત્રી રૂપાળી, વાન વિ॰ રૂપવાળું; સુંદર. સુંદરી સ્ત્રી રૂપવતી સ્ત્રી. –પાખ્યાન ન૦ (વ્યા.) ધાતુનાં રૂપા બનાવવાં તે. –પામહાર સ્ત્રી૦ રૂપિયા. -પાળું વે॰ સુંદર. –પાંખુરી સ્ક્રી॰ (૦)(ગાયના) પગની રૂપાની ઝાંઝરી. –પાંતર ન॰ [+અંતર] રૂપમાં ફેરફાર, અન્ય રૂપ. –પાંતરિત વિ॰ રૂપાંતર પામેલું; બીન્ન રૂપમાં મુકાયેલું. -પાંદે (૦) સ્ત્રી॰ રૂપાળા દેડવાળી સ્ત્રી. —પિણી વિ॰ સ્ત્રી રૂપવાળી (૨)સમાસને અંતે (‘રૂપી’નું સ્ત્રી)
રૂપિયા પું॰ [‘રૂપું’ ઉપરથી; સં. રૂઘ્ધ; સર૦ હિં., મ. યા] સેળ આનાની કિંમતનેા (૧૦૦ નવા પૈસા બરાબર) પ્રાયઃ રૂપાને (ભારતના) એક સિક્કો. [-રાડા =લગભગ રૂપિયો. રૂપિયા ખાવા= રૂપિયાને ખર્ચ થવે. ઉદા. આ મકાને બહુ રૂપિયા ખાધા (૨) લાંચરુશ્વત લેવી; નાણાં આળવવાં.] યાભાર વિ॰ (ર) પું॰ એક રૂપિયાના વજન જેટલું; તાલા જેટલું -રૂપી વિ॰ રૂપનું; રૂપવાળું (સમાસને અંતે) (-રૂપિણી વિ॰ સ્ત્રી) રૂપું ન [સું, સવ્યń; સર૦ મેં. હā; હિં. પા] એક ધાતુ. -પેરી વિ॰ રૂપાનું; રૂપા જેવું. [−બંધ છૂટવા = મરણની તૈયારી ઉપર આવવું.] —પૈડી સ્ત્રી૦ રૂપિયા (તિરસ્કારમાં)
|
રૂબરૂ અ॰ [TM.] સમક્ષ. [-કરવું =સામે હાજર કરવું. -થવું =સમક્ષ ાતે હાજર થવું.] ૦માં અ॰ સમક્ષ; મેઢામેાઢ રૂબલ પું॰ [.] રશિયાના રૂપિયા જેવા સિક્કો
રૂમ ન॰ [Ā.](સં.)યુરોપી તુર્કસ્તાન; પ્રાચીન રોમના પ્રદેશ (૨) સ્ત્રી॰ [.] એરડી
રૂમઝૂમ અ॰ [રવ૦] ઝાંઝર કે વરસાદના અવાજ રૂમડી સ્ક્રી॰ [‘રામ’ ઉપરથી ]શરીરમાંથી લેાહી ખેંચી કાઢવાની
૭૧૨
[રેકર્ડ
નળી. [–મુકાવવી = રૂડી વડે લેાહી ખેંચાવવું. રૂમવી = દુઃખ દેવું.] [ રૂમવું (ઢારનું) રૂમવાવું (’)અક્રિ॰ [‘રૂમવું’પરથી] ફમવા પર ચડવું; ગાંડપણથી રૂમવું (રૂ’) અ॰ક્રિ॰ [પ્રા. હૈં; (સં. વચ્ ) = મલન કરવું; સર૦ હિં. રૂમના] જોરથી ઘુમવું (યુદ્ધમાં)(૨)ભટકયું; ફેરવું (૩) સક્રિ૦ [સં. હુંવ્ =રિબાવવું] હેરાન કરવું
રૂમશામ ન॰ [ીં. મેં +[. ચામ] (સં.) તુર્કસ્તાન રૂમાલ પું૦ [[.] (હાથમેાં લુછવાના) લુગડાના કકડો. –લી સ્ત્રી॰ નાના રૂમાલ કે લુગડાને કકડો (૨) મુસલમાન સ્ત્રીઓનું ઘરમાં માથે ઓઢવાનું નાનું ઓઢણું (૩) એક પ્રકારના લંગોટ રૂમાલી સ્ત્રી॰ [હિં. (ૉ. ઉપરથી ] મગદળબ્બેડીની એક કસરત (૨)જીએ ‘રૂમાલ’માં
રૂમી વિ॰ [ત્ર.] રૂમ, રામનું –ને લગતું રૂમેમસ્તકી સ્ત્રી॰ [ત્ર. મીચુસ્તી; સર॰ હિં. નીમસ્ત[1]એક આષધિ – એક જાતને ગુંદર
રૂચત સ્ત્રી॰ (?) [Ā.] દર્શન; દેખાવ
રૂલ પું॰ [.] નેયમ; ધારા (૨) શ્રી૦ છાપકામમાં વપરાતી ધાતુની એકપટી (તે વડે રેખા મુકાય છે).
રૂવું ન॰ [સં. રોમń; સર॰ f. માં] દ્યું; શરીર ઉપરના નાતા વાળ; રામ; રુવાંચ્યું. [વાં ઊભાં થવાં-રોમાંચ થવે (ભયથી, આશ્ચર્યથી, આનંદથી). રૂવું ચેરવું= મહેનત કે કામ કરવામાં પાછું પડયું. રૂવું ન ફ્રેંકવું=જરા પણ અસર ન થવી. તે રૂપે જીવ રાખવા = અત્યંત કાળજી રાખવી.]
રૂા પું૦ ચણયારાની અણી જેમાં ફરતી રહે છે તે ખાડાવાળા લેઢાના ડટ્ટો (૨) ઘંટીનું ઉપલું પડ જેની પર ફરે છે તે ખીલે રૂસ પું; ન॰ [l.] (સં.) યુરોપએશિયામાં સળંગ ફેલાયેલેા એક દેશ; ‘રશિયા’
[+ રિસાવું
રૂસણું ન॰ [‘સવું’ પરથી] રિસાવું તે. (-લેવું) રૂસનું અક્રિ॰ [સં. હ; પ્રા. રસ; સર૦ મેં. સૌં; હિ. રૂસના] રૂસી વિ॰ [l.] રશિયાનું –ને લગતું [કે આત્મા સંબંધી રૂહ પું॰;ન॰[ત્ર.]આત્મા; જીવાત્મા. –હાની વિ॰ [I.] જીવાત્મા રૂંગું ન૦ [૧૦] રુદન
રૂંડું, રૂંછું ન॰ [જુઓ ફેંકું; સર૦ હિં. રટા] ટકા વાળ કે તાંતણા રૂંછું,કૂંઝું ન॰ (કા.) સાંજ; સંધ્યા રૂઢા પુત્તુઓ રાઢો, રાંઢા [બંધ(૨)આંટી; અકળામણ ૐધ સ્ત્રી, ૦!(ન)ન॰ [વું પરથી] રૂંધાવું તે; રોકાણ; પ્રતિરૂંધવું સ॰િ [ત્રા. હંધ (સં. હ] રોકવું (૨) ગુંગળાવવું રૂંધામણુ સ્ત્રી॰ રૂંધાવું તે; ગંગળામણ
રૂંધાવું અનિક, −વું સક્રિ॰ રૂંધવું'નું કર્મણિ ને પ્રેરક ફૈબ સ્ત્રી, ફંબાડા પું॰ (કા.) કોઈની પાછળ આતુરતાથી દોડવું તે રૂંવાડું, રૂપું ન॰ [જીએ ફવું] જુએ વાંકું રૂહલું ન॰ [જીએ રૂસણું]+રીસ
રે અ॰ [સં.]એ ! એ ! (સંબોધનના ઉદ્દગાર)(૨) કવિતામાં પાદપૂર્તિ માટે નિરર્થક મુકાય છે [નહી એવા કાપડનેા) રેઇન-કેટ પું॰ [.]વરસાદમાં પહેરવાનેા ખાસ ડગલે (ઝટ પલળે રેકર્ડ ન॰ [કું.]નેાંધ(૨)દફ્તર; ફાઈલ(૩)શ્રી॰ ગ્રામેાકેાન વાજાની થાળી – ચૂડી (૪) પું॰; ન॰ પરાકાષ્ઠા; આંક; છેલ્લી હદ. [—ઉતા