Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 686

મતલબ ]
જુઓ મતાંતરક્ષમા, વાદ પું॰ પેાતાના જ મત વિષેને આગ્રહ; મહીલાપણું. વાદી વિ॰ પેાતાના મતનું આગ્રહી મતલબ સ્ત્રી॰ [મ.] હેતુ; આશય (૨) ભાવ; તાત્પર્ય. -બિયું, -બી વે॰ સ્વાર્થી; પેાતાની મતલબ સાધનારું મતવાદ પું, –દી વિ॰ જુએ ‘મત’માં
મતવાલું વિ[ફે. મત્તવા; સર૦ હિં., મ. મતવા (સં. મત્ત ઉપરથી)] માઢેલું; મદમસ્ત (૨) નશામાં ચકચૂર; છાકટું મતસરવણી સ્ત્રી॰ [મત (મત્ત)+શ્રાવળી(સં.)]અષાડ વદ અગિચારરાથી શ્રાવણ સુદ ત્રીજ સુધીનું છેકરીઓનું એક વ્રત; મસવણી મતંગ, જ પું॰ [સં.] માતંગ; હાથી
મતંગો પું॰ એક માગણ ખાવાના વેશ
મતા સ્ત્રી॰ [4.; સર૦ હિઁ., મ. મત્તા] માલમિલકત; ઢાલત, દાર પું॰ [[.] ગામમાંથી સરકારને ભરણું ભરાય તેની સહીસાખ કરનારા. દારી સ્ત્રી॰ મતાદારપણું
મતાગ્રહ પું॰ [સં.] મતની જીઃ - આગ્રહ; મતવાદ. ~હી વિક
પેાતાના મતને આગ્રહ રાખનાર; મતવાદી
મતાંતર ન॰; પું॰ [સં.] અન્ય મત – પંથ. ક્ષમા શ્રી॰ અન્ય મતા માટે સહિષ્ણુતા; ‘ટૉલરેશન’. સહિષ્ણુ વિ॰ મતાંતર સહન કરનાર. મહિષ્ણુતા શ્રી॰ મતાંતરક્ષમા
૬૪૧
[ મઢ
મત્ક્રુષ્ણ પું॰ [સં.] માકણ [પું એક છંદ. ૦મયૂર પું એક છંદ મત્ત વિ॰ [ä.] મદ ચડયો હોય તેવું; ઉન્મત્ત; ગાંડું; મસ્ત, ગચંદ મત્વર્થક વિ॰ [ä.] (વ્યા.) ‘મત્’–‘વાળું’ના અર્થનું મત્સર પું॰ [સં.] ઈાં; અદેખાઈ (૨) મચ્છર; ગુમાન. –રી વિ॰ મસરવાળું. −રીકૃતા સ્ત્રી॰ ષડ્વગ્રામની એક મૂર્ચ્છના (સંગીત) મત્સ્ય ન॰ [સં.]માછલું (૨)પું॰(સં.)એક પ્રાચીન પ્રદેશ (રાજસ્થાનમાં જયપુર આસપાસનેા), ૦ઉદ્યોગ પું૦ માછીમારને! – માછલાં પકડવાને ઉદ્યોગ. ગંધા સ્ત્રી (સં.) સત્યવતી; શાંતનુની પત્ની. રંગ સ્ત્રી॰ એક પક્ષી. વેધ પું॰ માછલીના નિશાનને અમુક રીતે વીધવાના – ધનુર્વિદ્યાના એક પ્રયોગ કે તેની ક્રિયા, -ત્સ્યાવતાર પું॰ [+ અવતાર] વિષ્ણુને પહેલા અવતાર. -ત્સ્યાસન ન૦ [+આસન] યોગનું એક આસન. –ત્સ્યેન્દ્રાસન ન॰ [ + ઇંદ્ર + આસન] યોગનું એક આસન. –ત્સ્યોદ્યોગ પું જુઓ મત્સ્ય-ઉદ્યોગ. -āાદર વિ॰ [+ઉદર] માછલી જેવા પાતળા પેટવાળું. –āદરી સ્ત્રી॰ (સં.) ત્રુએ મત્સ્યગંધા મથક ન॰ [ત્રા. મત્સ્યા (સં. મસ્ત); સર૦ મ.] મુખ્ય સ્થાન મથન ન॰ [i.] વલાવવું તે (૨) માથાકુટ; ગડમથલ; મહેનત. –નાચલ(−ળ)પું [+ સં. બન્ન∞](સં.) મંદર પર્વત (સમુદ્રમંથનને રવૈયા).–ની શ્રી વલેણાની ગાળી મથરાવટી સ્રી॰ જીએ માથાવડી
|
મતાતીત વિ॰ [સં. મત+અતીત] (ધારાસભાના) મતથી પર - તેની સંમતેિને અવલંબતું કે આધીન નહિ એવું; ‘ચાર્ડ’(ખર્ચ) મતાદાર પું, –રી સ્ત્રી॰ જુએ ‘મતા’માં મતાધિકાર પું॰ [સં.] ચૂંટણીમાં મત આપવાના અધિકાર, –રી વિ॰ મતાધિકારવાળું [સંમતિની જરૂરવાળું; ‘વેટેડ' (ખર્ચ) મતાધીન વે॰ [મું. મત + અધીન] (ધારાસભાના) મતને વશ – મતાભિમાન ન૦ [સં.] પેાતાના મત માટેનું અભિમાન. –ની વિ॰ મતાભિમાનવાળું [ ખાધેલપીધેલ ડીસે મતારી (મ' ?) પું॰ [સં. મત્તર; સર૦ મ. ન્હાતારĪ] ડેસેા કે મતાલા પું॰ [મત્ત' ઉપરથી] આળસના કસમે ડા
[અ॰ક્રે॰ મહેનત કરવી મથવું સક્રિ॰ [તં મચ્; સર૦ મ..મયળ; હિં.'મયના] વલાવવું (૨) મથામણુ સ્ત્રી [‘મથવું' પરથી] મથન; મથવું તે (૨) મહેનત મથામથી સ્ક્રી॰ વારંવાર કે અનેકે મથામણ કરવી તે મથાવટી સી॰ જુએ માથાવટી
મથાળું અક્રિ॰, “વવું સક્રિ॰ મથવું’તું કર્મણિ ને પ્રેરક મથાસરું ન॰ [‘માથું’ ઉપરથી] શિરોવેન; પાઘડી મથાસરા પું૦ [‘મથાસરું' ઉપરથી] તાડો તોડાય નહીં તેવા સંબંધ (જડાવે.)
=
મથાળી સ્ત્રી॰ [‘મ શું’ ઉપરથી] પાધડી. −ળું ન॰ [સર॰ મેં. મય∞ા] ટોચ (૨) લખાણનું માથું-શીર્ષક (૩) પાઘડી (૪) અંદાજ; આશર. [આપવું,કરવું = લખાણનું મથાળું બાંધવું. -ઘાલવું, પહેરવું=પાઘડી માથે મુકવી. -બાંધવું=માથા દીઠ લેણદેણ ડરાવવું(૨) લખાણનું શીર્ષક લખવું કે ઠરાવવું(૩)અંદાજ કરવા (૪)મહત્ત્વના ભાગ લખી નાખવે.] [સાર
મથિતવિ॰ [સં.] વલોવેલું. “તાર્થે પું॰ [+ અર્થ] નવનીત; નિચે ડ; મથુ(-થૂ )રા સ્ત્રી; ન॰ [i.] (સં.) હિન્દુનું એક તીર્થ મરિયું ન॰ [‘મથુરા' ઉપરથી] (ચ.) (ઐઢ સધવાની) એક
જાતની સાડી
મઘેટી સ્ક્રી॰ [‘માથું’ ઉપરથી] ઢોરના શિંગડાના મૂળમાંના લાગ (૨)સાલ્લાના માથા આગળના ભાગ ઉપર ચીકટના કે વપરાશના ડાઘ પડે તે; માથાવડી. (પઢવી) [માપ મથાડું ન॰ માણસની ઊંચાઈ જેટલું (ઊંડાણ); માથાડું (૨)તેટલું મથેામથ અ॰ માથા સુધી પૂરું ભરેલું; લેાછલ મદ પું॰ [સં.] કે, કેફની ખુમારી (ર) ગર્વ; તેાર (૩) હાથીના ગંડસ્થળમાંથી ઝરતા રસ. [--ઊતરવેશ = કૈફ કે ગર્વ દૂર થવાં. -ચઢવા = ગર્વ કરવા. –માં આવવું = ગર્વિષ્ઠ થવું (૨) તેાફાને ચડવું (૩) (હાથીનું) એવી અવસ્થામાં આવવું કે જ્યારે તેના
મતાંધ વિ॰ [સં.] પેાતાના મત પાછળ અંધ બનેલું. તા સ્ત્રી॰ મતિ સ્ત્રી॰ [સં.] બુદ્ધિ. [-કરવી = બુદ્ધિ કરવી; વિચાર કરવા. -બગડવી = બુદ્ધિ ભ્રષ્ટ થવી. –સૂઝથી = વિચાર સૂઝવા.] ૦ગતિ સ્ત્રી॰ મતિની ગતિ; સમબુદ્ધિ અને પહેાંચરાતિ. ૦ભેદ પું॰ મત કે મતિમાં ભેદ કે ફરક; બુદ્ધિભેદ. ૦ધીર વિ॰ ધીર મતિ - બુદ્ધિવાળું, બ્રમ પું જુએ બુદ્ધિભ્રમ. મંદ વિ॰ મંદ મતિનું. માન વિ॰ બુદ્ધિમાન, મૂઢ વિ॰ મૂઢ મતિવાળું મતિયું વિ॰ [‘મત’ ઉપરથી] પોતાના મતને છેડે નહિ તેવું; હઠીલું,
યે હું મતિયા નામે પંથને તે પંથની એક જ્ઞાતિના માણસ -મતી વિ॰ સ્રી॰ [સં] ‘મત્’નું સ્ત્રી॰ રૂપ (જીએ ‘મત્’) મતી સ્ત્રી॰ [[.] વણાટમાં કપડાના પના સરખા તણાઈ ને રહેવા માટે આરવાળી લાકડીની રખાતી યાજના
મતી ન॰ [સર॰ હિં. મીરા] ચીભડું
મતીલું વિ॰ [‘મત’ ઉપરથી] મતિયું; હઠીલું
મતું ન॰ [‘મત’ ઉપરથી] શાખ કે કબુલાતની સહી. [~કરવું, મારવું = સહી કરવી. ‘અત્ર મતુ તંત્ર સાખ’= દસ્તાવેજમાં દસ્તાવેજ કરનારે તે સાક્ષી રહેનારે સહી કરવાનું સ્થાન જણાવતા પ્રયેળ,] જો-૪૧