Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 637

બાગડોર ]
(૨) વિ॰ કૂવાના પાણીથી થતી (ખેતી). “ગાયતી વિ॰ ફળફૂલનાં ઝાડ ઉછેરવા લાયક (જમીન) બાગડોર સ્ત્રી [હિં.; વાગ = લગામ + દેર] લગામ બાગબાગ વિ॰ [[.] ખુશ ખુશ; ઘણું ખુશી ભગવાન પું॰ જુએ ‘બાગ’માં. ~ની સ્ત્રી॰ માળીનું કામ;બાગકામ બાગાયત,—તી જુએ ‘બાગ’માં
બાગી વિ॰ [મ.] અંડખેર; વિદ્રોહી [તેનું ગીત બાગેસરી પું॰ [જુએ વાગેશ્રી; સર૦ Ēિ., મેં.] વાગેશ્રી રાગ કે બાઘઢ સ્ત્રી॰ કંસારી જેવું એક જીવડું (૨) વિ૦ નુએ બાવડું બાઘઢ(−હું) વિ॰ જીએ ખાધું (૨) બિહામણું. – પું॰ તેવા
માણસ
બાઘું વિ॰ [સં. પ્ર, પ્રા. વા? સર૦ મ. વાયા] મૃઢ; ગતાગમ વિનાનું. ઘાઈ સ્ત્રી॰ ખાધાપણું. -ઘાં ન‰૦૧૦ [સર૦ ૬.વઘળ =ોવું] ખાલાં; કાંકાં [–મારવાં] ખાધેલું વિ॰ [બા + ઘેલું] જુએ ‘બા’માં આદ્યાકું વિ॰ જુએ ખાધું
|
બાચકા પું॰ [બચકા પરથી ? સર૦ મ. વા] મૂડી કે કલ્લે ચા તેમાં આવે તેટલું તે (૨) પાંચે આંગળાં વડે ભરેલા ચીમટા – વલૂરા. [બાચકા ભરવા = મૂડે ને મૂઠે લેવું(૨) પંાના ચીમટા –વલૂરા ભરવા.]
=
બાજ પું॰ [hī.] એક શિકારી પક્ષી; શકરા (૨)[લા.] ઘેાડા (૩) વિ॰[ા.વાન(વાલ્તન)] નામને લાગતાં ‘વાળું’, ‘અનુરક્ત’ વગેરે અર્થા બતાવતા પ્રત્યય. ઉદા॰ દગલબાજ; રંડીબાજ બાજ પું॰ [સં. વાન; સર૦ મ.] સતારના પહેલા તાર, જેની પર આંગળીએ રાખી વગાડવામાં આવે છે
૫૨
બાજ સ્ત્રી; ન॰, હું, હું ન [તં. વ્યનન, ત્રા..વીનળ = પંખે] પતરાળું. [–માંડવી = પીરસવા પતરાળું મૂકવું.] [એક ભેદ આજ ખેડાવાળ પું॰ [સં. વાન+ખેડાવાળ] ખેડાવાળ બ્રાહ્મણના બાજઠ પું॰ [સં. વાવૃઇ, પ્રા. પાપી; સર૦મ. વાનટ]ચાર પાયાવાળું એક જાતનું આસન
બાજડું,−ણું ન૦ ‘જુએ બાજ’માં
|
બાજરી સ્ક્રી॰ [સર॰ હિં. વાર્Ī] એક અનાજ (૨)[લા.]ખારાક) અન્ન. –રિયું ન॰ ખાજરીનું ઠંડું (ર) એક ઘરેણું. [−વધવું = હજામત વધવી.] –રિયા પું॰ ખાજરીના લેટના કંસાર (૨) બાજરીને છાશમાં રાંધી બનાવેલી એક વાની. રા પું॰ મેાટા દાણાની બાજરી [મરી જતાં તે ફકીર થઈ ગયેલે) બાજંદ પું॰ (સં.) અખ઼ બુખારાના એક ખાન (તેનું વહાલું ઊંટ બાજંદું વિ॰ [ા. વાનંā] ધૂર્ત; દેશું; પહેાંચેલું. -દાઈ બાજંદાપણું. દાવેઢા પુંખ૦૧૦ ધૂર્તતા; દોંગાઈ ખાજિયાકાર પું॰ ભવાડા, કુંજેતા. [ગવાવા= ભવાડા થવા (સ્ત્રીએમાં).]
સ્ક્રી
માજી સ્ત્રી॰ [il.] જે પાટિયા કે કપડા ઉપર રમત મંડાય તે (૨) સેગટાં કે ગંજીફાની રમત (૩) હાથ(ગંજીફામાં) (૪) યુક્તિ; પ્રપંચ, [–ખેલવી=જુએ બાજી રમવી. —ગેડવી = જુએ બાજી રચવી. “જવી = જીએ બાજી બગડવી. –જીતવી = ફાવવું; યશસ્વી રીતે કામ પાર પાડયું. “મગઢવી = યેાજના નિષ્ફળ જવી, –માંડવી = સે ગટાંખાળ ઢાળવી – ખેલવી (૨)કાર્યસાધક યેાજના
યેાજવી. -રચવી = આછના સરંજામ ગોઠવવા(૨) યુક્તિ કરવી. ~ર્મવી≈બાજીની રમત રમવી (૨) દાવપેચ રમવા. હાથથી જવી = યેન્દ્રના ધૂળ મળવી; યોજનાના દોર હાથમાંથી ચાહ્ય જવે!. –હારવી–બાજીમાં હાર ખાવી (૨) યુક્ત કે દાવપેચ નિષ્ફળ જવાં.].ગર પું॰ મારી; જાદુગર. [ભાગરનું રમકડું =સ્વતંત્ર વ્યક્તિત્વ વિનાનું – બીતનું નચવ્યું નાચે તેવું માણસ.] - ' ગરી શ્રી૦ બાજીગરપણું (૨) ખેલ; તમ!સે (૩) યુક્તિપ્રયુક્તિ; પ્રચ [ક્રમી માણસ. [−ને ભેટ =જબરું માણસ] બાજીરાવ પું॰ (સં.) એક જબરેા પેશવા (૨)[લા.] જખરે પરાબાજી,-જૂ [ા.] સ્ત્રી॰ છેડો; અંત (૨) દિશા; પાસું; પડખું (૩) પા; તરફેણ. [બાજુએ બેસવું=સ્ત્રીને અડકાવ આવવે (૨) કામમાંથી ખસી જવું; તટસ્થુ રહેવું. બાજી લેવા = પક્ષ લેવે.] ૦–૦ૢ )બંધ પું॰ [hī. વાગૢ =હાથ+ચંદ્ર] હાથનું એક ઘરેણું બાજે વિ॰ [ત્ર. વમન, સર૦ મ.] એકાદું, ગમે તે કોઈ એક ખોડ પું॰ [સર॰ મેં. વાનોટ] જુઓ બાજડ. ી સ્ત્રી નાના
ખાણ
ખાડે
ખાળેડિયું ન॰ એક વનસ્પતિ; ગંગેટી [લડવું; ટંટા કરવા બાઝવું સક્રિ॰ [સં. વૃદ્ધ, પ્રા. વા ઉપરથી]વળગવું(૨) અક્રિ॰ બઝંબાઝ(~~ઝી), બાઝાબાઝ(–ઝી) સ્ત્રી॰ [જીએ બાઝવું]લડાઈ, ટંટા [મ. વાટ] કાટલાનેા સટ; બાંટ ખાટ પું॰ [સં. વિઇ?] ખાફેલા લેટ; કંસાર (૨) ન૦ [હિં. વાંટ, ખટકવું અક્રિ॰ [‘બટકું’ ઉપરથી] વળગવું (ર) ઝઘડવું ખાટલી સ્ત્રી [. વૅટિ; સર॰ fĒ., મેં.] શીશી (૨) [લા.] દારૂ, [-પીવી-દારૂ પીવે. –ભગત=દારૂના વ્યસની.]~લા પું શીશે.[માટલા ભરવા = શીશામાં ભરવું(૨)રાજ દવા લાવવી – તેવી જરૂર પડવી; હમેશના વ હોવું..
બાટાચૂટ સ્રી॰ (કા.) ઝપાઝપી; બાઝંબાઝા બાટાચૂર અ॰ ખુબ [ગાળેા કે જાડી ભાખરી ખાટી સ્ક્રી॰ [સર॰ fä., મેં.] છાણાંની આંચથી શેકેલા કણકને ખાટું ન॰ [જીએ ખાંટું; સર૦ મેં. વાયુ] નીધલ્યા વિનાને જારબાજરીનેા સાંઠા
|
માઠું વિ॰ [સં. વંઠ] (સુ.) ખાંડે; ઠીંગણું; વામન
ખાડુ(-)વું વિ॰ [મં. વઢુ, પ્રા. વ ુબ] + ખાપડું; રાંક; દયામણું ખાડું વ॰ ત્રાંસા ડોળાવાળું કે નજરવાળું. [બાડી આંખે (નજરે) તેવું = પે।તે જોતા નથી એવેા દેખાવ રહે તેમ આંખ ત્રાસી કરીને છાનુંમાનું જોવું (ર) ઉપેક્ષાની નજર રાખવી. ખાડું એવું =ખાડી આંખ હોવી; ખાડું હોવું.] [ શુન્યતા (વ્યંગમાં) માઢમ્ અ॰ [તું.] ભલે; ઠીક (૨)+બંધ ~મ ન॰ [લા.] મીડું; બાહુવું વિ॰ જીએ આડુવું
ભાણુ ન [સં.] તીર(૨)એક આતરાખાજી (૩) લંબગોળ પથ્થર (શિવલિંગ(૪)જ્યાં ભરતીનું પાણી આવતું હોય તે ખાડીની જમીન (૫) ખેતરની હદ બતાવવા દાટેલા પથ્થર કે બીજી વસ્તુ (૬) પગલું (૭)(સં.) બાણાસુર (૮)એક સંસ્કૃત લેખક - બાણભટ્ટ.[—કાઢવું = પગલું ખાળી કાઢવું. -ચઢાવવું, તાણવું = પણછ ઉપર ખાણ ગાઢવી છેાડવાની તૈયારી કરવી. −ોડવું, મારવું, મૂકવું= ધનુષથી બાણને જવા દેવું.] શય્યા સ્રી॰ ખાણની પથારી (જેવી કે, ભીષ્મની). –ાકાર વિ॰[+આકાર] બાણના ફળના