Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 516

નકતી ]
માણસેાનું ટાળું. નકટાનું નાક કાપે તેવું =ધાર વિનાનું; બૂરું.] નકતી સ્ત્રી એક પક્ષી
૪૭૧
નકતા પું॰ એક પક્ષી
|
નકતા પું॰ [ત્ર. મુક્ત] અજબ તર્ક; બુટ્ટો (૨) નુકતે; ટપકું નકર અ॰ નહિ તે; નીકર [ આપવી પડતી નુકસાની નકરામણ ન॰[‘નકારવું' પરથી; સર૦ મ. નKIË] હુંડી ન શીકરાતાં નકરી સ્ત્રી॰ [હિં. નુરી ?] એક પક્ષી
નકરું વિ॰ [સર૦ ટ્રે. નવર] નયુંં; સાવ (૨) [ન + કર ઉપરથી] મહેસૂલમાંથી મુક્ત (૩) જંજાળ કે લફરાં વિનાનું (૪) એકલું; અલગ; જુદું
નક્ક(-# )ર વિ॰ [રે. f = પેાલાણથી રાહત; અથવા અ. નુō] પેાલું નહિ તેવું; સંગીન; ધન; ‘ૉલિડ'. તા સ્ત્રી નક્કારું વિનુએ નકારું
|
નકલ સ્ત્રી॰ [સર॰ હિં. નજી; મ. નક્કી] ઊંટની નાથ નકલ સ્ક્રી॰ [મ. નō] મૂળ ઉપરથી ઉતારેલું બીતું લખાણ (૨) અનુકરણ (૩) જોડી કાઢેલી વાર્તા. [—ઉતારવી = મૂળ ઉપરથી બરાબર લખવું; નકલ કરવી.] ૦ખેર, માજ વિ॰ નકલ કરનાર; મશ્કરા; વેષધારી. નવીસ પું॰ કહે એમ લખવાનું કે નકલનું કામકાજ કરનાર; ‘રાઇટર’. ~લિયુંવિ॰ નકલી.-લિયા પું॰ નકલ કરનાર કારકુન (૨) વેશધારી; મશ્કરા. –લી વિ૦ બનાવટી; કૃત્રિમ (૨) પું૦ વેશધારી; મશ્કરા [ કલ્કી.] નકલંક(−કું) વિ॰[સં.]કલંક વિનાનું; શુદ્ધ.[—કી અવતાર = જી નકલનાર ન॰ [સર॰ હિં.] એક પક્ષી નકલી, –લિયું, લિયા જીએ ‘નકલ’માં
નકવેસર ન૦ [નક (નાક)+વેસર] નાકની વાળી; નથ નકશાઈ વિ॰ [નકશા પરથી] નકશા સંબંધી. ગર પું॰ નકશાનું કામ કરનાર; ‘ડ્રાફટ્સમૅન’. –નવીસ પું॰ જુએ ‘નકશે’માં નકરી શ્રી॰ [ત્ર.] કોતરકામ. કામ ન૦ નકશી. ગર પું કોતરકામ કરનાર. ૦દાર વિ॰ નકશીવાળું
|
નકશા પું॰ [બ.]જગા કે પ્રદેશા માપસર આલેખ. –શા(—શે)નવીસ પું॰ [hī.] નકશા દોરવાના કામમાં કુશળ તે નકસ પું॰; સ્ત્રી[સર॰ મેં. નવરા (બ. નવરા = લાયકાત ?) ] શાખ; પ્રતિષ્ઠા (૨) જોર; પાણી. [-કાપવી,-કાપી નાખવી, –લેવી] નકાબ પું॰ [4.] માં પર ધૂંઘટ તરીકે નંખાતું બારીક વસ્ત્ર (જેવું કે, મુસ્લિમ સ્ત્રીઓમાં) [અ॰ નિરર્થક; વિનાકારણ નકામું વિ॰ [ત્રા. ગિન્ન (સં. નિર્મમ્.) ઉપયોગ વિનાનું (૨) નકાર પું॰ [સં.] જુએ ‘ન’માં. વું સક્રિ॰ ના પાડવી (૨)[હૂંડી] ના શિકારવી. હૅક પું૦ ના કહેવાના હક; ‘વેટા’ નકારાત્મક, નકારાન્ત વિ॰ [i.]જીએ ‘ન’માં નકારાયું અ॰ ક્રિ॰, —વવું સ॰ ક્રિ॰ ‘નકારવું'નું કર્મણિ ને પ્રેરક નકારી સ્ત્રી, – પું॰ નકારવું તે; નન્ને નકા(-કા)રું વે॰ []. નારä ; નકારા પું॰ જુએ ‘નકારી’માં નકાસ પું॰ [બ. નવાસ] કસાઈવાડા (૨) ફાંસી દેવાની જગા નકાળજું વિ॰ [ન + કાળજી] બેફિકર, બેપરવા નકીબ પું॰ [ગ.] છડીદાર; ચાબદાર
હિં. નĀRĪ] નઠારું (૨) જિદ્દી
|
નકીર વિ॰ [ત્ર.] ઘણું નાનું; તુચ્છ (૨) ગરીબ (૩) પું॰ (સં.) એક ફિરસ્તા (૪) સ્રી૦ [જીએ લકીર] લીટી નકુલ(−ળ) પું॰ [i.] નેળિયા (૨) (સં.) સૌથી નાનેા પાંડવ નકૂચા પું॰ વાળેલા આંકડા (સાંકળ કે આંકડી ભરવવાના).
[ખિયું
“ચી સ્ત્રી૦ નાના નર્કચે
નકા પું॰ જુએ નાક. [દામા= ઢોરને મેઢ મેારડી બાંધી, તેના એક છેડો તેને પગે બાંધવા (નાસે નહિ માટે).] નકા(-કો)ર વિ॰ નક્કર(૨)અ૦ સાવ; તન. જેમ કે, નવું નક્કોર નકા(—કો)રો વિ॰ પું॰ કશું ખાધા વિનાના) કારા (ઉપવાસ). [–ખેંચવા =નકારડો ઉપવાસ કરવા],
[ [−કરવું, –થવું] નક્કી વિ॰ [બ.] ચાક્કસ, ખાતરીવાળું (૨) અ॰ જરૂર, ખચીત. નક્કર વિ॰ જુએ નક્કર
નક્કોર વિ૦ (૨) અ॰ જુએ નકાર નક્કોરડા વિ॰ પું॰ જુએ નકારડો નઃ પું॰ [સં.] મગર
નક્ષત્ર ન॰ [સં.] તારાનું ઝૂમખું; કૃત્તિકા, રોહિણી, મૃગશીર્ષ વગેરે ૨૭ માંનું દરેક (૨) ૨૭ ની સંજ્ઞા, નાથ, ૦પતિ પું॰ ચંદ્ર. નેમિ પું॰ ધ્રુવતારા (૨) ચંદ્ર (૩) [૰] રેવતી નક્ષત્ર. ૦મંડલ(—ળ) ન૦, ૦માલા(-ળા) સ્ક્રી૦ ૨૭ નક્ષત્રાની માળા – હાર કે સમૂહ. યેાગ પું॰ ચંદ્રની સાથે નક્ષત્રને સંબંધ નક્ષત્રી વિ॰ શ્રી॰ [ન+ક્ષત્ર] ક્ષત્રિય વિનાની. –શું વિ નખ પું[ફં.; ત્રા. નવ] હાથપગનાં આંગળાંના ટેરવા પરનું હાડકું (૨) પશુપંખીને હાતા નહેાર (૩)ન॰ વીસની સંજ્ઞા.[–ઉતરાવવા, લેવરાવવા = વધેલા નખ કાપી નખાવવા. ઉપર ચાલવું = ધીરે ધીરે ચાલવું –કોમળતાથી ચાલવું. ખૂંપવેા=પ્રવેશ થવા; કાબુ આવવા. –જેટલું=ઘણું નાનું (૨) વિસાત વિનાનું. “નખ ખેલવું. બહુ મોટેથી ગર્વભેર બેાલવું. −પર દહાડા ગણવા= અત્યંત માતુરતાથી રાહ જોવી. -મારવા=નખ વડે ઉઝરડા કરવા. નખથી શિખા સુધી =આખે શરીરે. નખનું ઝેર= નખના વલુરા વાટે પસરતું ઝેર. નખમાં રોગ ન હેાવા = સંપૂર્ણ તંદુરસ્ત હોવું.] ૦ક્ષત ન॰ નખથી થયેલું ક્ષત. ચિત્ર ન૦ નખથી કાતરેલું ચિત્ર. ભર વિ॰ બહુ જ નાનું, ૦૨ પું૦ નખ નખ(–ફ)તેલ ન॰ [ત્ર. નતા] એક તેલ; ‘નૅપ્થા ’ નખર પું [ä.] નખ
|
[~રાંબાજ વિ॰ નખરાં કરનાર નખરું ન [ા. નવહૃ] લટકું; શૃંગારિક ચેષ્ઠા. –રાળું,–રાંખાર, નખલાકાર સ્ત્રી॰ [નખલેા + કાર] નખલાતની કાર [નખલી નખલિયું ન॰ [‘નખ ’ ઉપરથી] સ્ત્રીનું કાનનું એક ઘરેણું; નખલી શ્રી॰ નખલિયું (૨) તંતુવાદ્ય વગાડવાને માટે નખ પર પહેરાતું (વીંટી જેવું) સાધન; નખી [કાતરનાર નખલેખ પું॰ [નખ + લેખ] નખે કાતરેલું લખાણ. ૦૬ પું॰ નખે નખલે પું॰ [‘નખ’ ઉપરથી] નખના આકારના ચાંલ્લે (૨) નખથી કાંતેલું રેશમ (૩) નખના ઉઝરડો (૪)[સર॰ હિં. નવરી, મ. નવજા] એક વનસ્પતિ (૫) નખલી (૬)[બ. નવરા]સુતારનું નકશીકામ માટેનું એજાર (૭) [*. નવરાહ ?] ચહેરા
નખશિખ અ॰ [સં.] પગથી માથા સુધી; આખે શરીરે નખાધાત પું [H.] જુએ નખક્ષત
નખાવવું સ॰ ક્રિ॰, નખાવું અ॰ ક્રિ॰ ‘નાખવું'નું પ્રેરક ને કર્મણિ ખિયું ન॰ [ નખ ’ ઉપરથી] નખ કાપવાનું એક આાર (૨)