Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 355

ચીપ]
ચીપ સ્ત્રી॰ [જીએ ચીપવું] લાંબી ચપટી પડી; ચીપટ (ર) પત્તાં ચીપવાનું કામ કે તેની વારી. ૦૯ સ્ત્રી॰ ચીપ; પી [ ચપટા ચીપટી સ્ક્રી॰ [જુએ ચપટી] ચપટી, −ટે પું॰ જરા મેાટી ચપટી; ચાપડું ન॰ [સર॰ હિં. ચીપડ; મ. ચિવટ્ટ; પ્રા. ચિઙ = ચપટું] સુકાઈ ગયેલા આંખના મેલ, ચીપડો.ડાપું આંખને મેલ; પીયા [તુચ્છકારમાં) ચીપણી સ્ત્રી॰, હું ન॰ [‘ચીપવું’ ઉપરથી] પત્તાંની ચીપ (કંઈ ક ચીપવું સક્રિ॰ [કે. વિ; સર૦ સં. વિટિ = ચપટું (નાક, કે ચેાખા)] દાબી ખેંચીને ચીપ બનાવવી (૨)સફાઈથી ઠીક કરીને ગોઠવવું (જેમ કે, ધોતિયાની પાટલી, ગંજીફાનાં પાનાં, ખેાલવાની ઢબ ઇ॰) (૩) ગંજીફાનાં પત્તાંને છૂટાં પાડવા ઉપરતળે કરવાં(૪) (વાતને) ચાળીને લાંબી કરવી
ચીપાચીપ સ્ત્રી॰ [ચીપવું’ ઉપરથી] વારંવાર ચીપવાની ક્રિયા ચીપાસેાનું ન॰ [ચીપ+સેનું] પાટનું સેાનું; ઊંચા ટચનું સેાનું ચીપિયું ન॰ ચીપ જડેલી પાતળી ચૂડી ચીપિયા પં॰[‘ચીપ’ ઉપરથી]દેવતા વગેરે ઝાલવાની પકડ; ચીમટો ચીફ વિ॰[.] મુખ્ય; શ્રેષ્ઠ; વડું (જેમ કે, ચીફ ઑફિસર, જસ્ટિસ, *) [બાલ કરતી સ્ત્રી ચીબડી(રી) સ્ત્રી૦ [૧૦] એક પક્ષી (૨) [લા.] બહુ ખેલ ચીખડું વિ॰ જુએ ‘ચીકું’માં
ચીખું વિ॰ [નં. વિટિ = ચપટું નાક; સર૦ કે. વિષ્વ = દબાવવું; à. વિદ્ય(૦૬) =ચીછું. મેં. વિવા] બેઠેલા – ચપટા નાકવાળું. -ખડું વિ॰ ચીખું; ચપ
ચીભડી સ્ક્રી॰ [સં. નિમંટિા, પ્રા. વિઘ્નટિયા] એક વેલેા. –હું ન॰[સં. ચિમૅટિ; પ્રા. વિજ્ઞ]એનું ફળ.[ચીભડા-ચાર, ચીભડાના ચાર = નાની નજીવી ચીજ ચેારનાર; નવા ગુનેગાર] ચીમકી સ્ત્રી॰ ચીમટી; ચુંટી(૨)[લા.]ચાનક, ગોદાવે એવી ચેતવણી [ આપવી]
ચીમટી સ્રી॰ [રે. વિષ્વ] ચીપટી (૨) ચૂંટી. [-ખણવી, બઢવી, ભરવી = ચૂંટી ખણવી.]−ટે પું॰ ચીપટા (ર)ચૂંટલેા(3)ચીપિયા ચીમડી સ્ત્રી, હું ન॰ કાપણી થઈ ગયા બાદ જુવાર બાજરીના ખેતરમાં રહેલા કુમળા રાપ – છેડવા
ચીમની સ્ત્રી॰ [.] ધુમાડિયું (૨) ફાનસની ખત્તીનું રક્ષણ કરનારી કાચની નળી –ગાળે કે તેનું ફાનસ [આમળવું (કાન) ચીમળવું સક્રિ॰ [સર૦ મ. ત્રિવ∞ળ, ત્રિમĪ] ચબાળવું; ચીમળાયું અક્રિ॰ ‘ચીમળવું’નું કર્મણિ (૨) કરમાવું(૩)મનમાં ખળ્યા કરવું; ઝરવું
=
ચીયા પું એક કાળેા કઠણ પથ્થર; ચીચા(૨)એક જાતનું ઘાસ; માથ ચાર સ્ત્રી॰ [સર૦ સં. વી = ચીરેલું ? ત્રા. વીર = ટુકડો] ચીરી (૨) ફાડ; તરડ. ફાઢ સ્ત્રી॰ ચીરવું ફાડવું તે; વાઢકાપ ચીર ન॰ [i.] સ્ત્રીઓનું એક રેશમી વસ્ર (૨) વલ્કલ (૩) કાઈ કીમતી વસ્ત્ર (પ્રાયઃ કટાક્ષમાં) ૦ાં નખ્ખ॰૧૦ ગરાસિયા કે પટેલે વેચી દીધેલા જમીનના નાનકડા કકડા. ૦પટોળું ન॰ ફાટેલું કપરું (વ્યંગમાં)
ન
ચીરખ ન૦ (સારા પ્રસંગે વપરાતું) એક ગાદલું (કા.) ચીરડાં, –પટોળાં જુએ ‘ચી[સં.]’માં ચીરફાડ સ્ત્રી॰ જુએ ‘ચીરસ્ત્રી’માં
૩૧૦
[ ચીંથરેહાલ
ચારવું સક્રિ॰ [સં. વળે ? સર૦ હિં. ચીના, મેં. વિરŪ; (વે) મું. ચર્િ = મારવું, નુકસાન કરવું] ફાડવું; કાપવું (૨) વચ્ચેથી બે ભાગ કરવા; સેાંસરું કે આ!ર જાય એમ કરવું. (જેમ કે, ચીરીને જવું) (૩) [લા,] ઘરાક પાસેથી ખૂબ ભાવ લેવા. [ચારી નાંખવું = ફાડી – રહેંસી નાંખવું (૨)(ચામડું ચીરી નાંખવું) ખૂબ મારવું (૩) ખ્ય ભાવ લઈ પાડવે.] ચીરાચાર સ્ત્રી ઉપરાઉપરી -- ખૂબ ચારવું તે [કે પથ્થરથી જડેલું ચારાબંધ વિ॰ [સર॰ મેં. ચિરેવંદ્દી; ચિત્ત = ઇમાર ! પથરો] ટો ચારિયું ન॰[જુએ ચીર]ફાડ; ચીરી ૨)(પ્રાયઃ કૈરાના)અથાણાના કકડો. –માં ન૦૫૧૦ કેરીની ચીરીનું અથાણું. [—નાખવાં= તે અથાણું તૈયાર કરવું – બનાવવું] ચારી સ્ત્રી ચીર; નાની પાતળી ફાડ-કો ચારા પું॰ લાંબા પાતળા કકડા (ચીરીને પાડેલા) (૨) ફાટ; તરડ; કા૫ (૩) [સર॰ મેં. વિજ્ઞ= કાપેલા પથ્થર] આવારા; ઘાટ ચાલ સ્ત્રી [સર॰ મેં. ચિઝ = એકદમ ફૂટતી દૂધની ગેર] વનસ્પતિમાંથી દૂઝતા ચીકણા રસ; ચીક (૨)[સર૦ મેં. એક ભ]એક વનસ્પતિ (૬) [×. [ત્તિ; રે. વિજ્ઞા] એક પંખી; સમડી ચીલઝ૫ સ્રી૦ [ચીલ + ઝડપ] ચીલ સમડી પેઠે ઝટ ઝડપવું તે ચીલચીલ ન॰ એક પક્ષી
ચીલેચલુ વિ૦ ચાલે ચીલે ચાહ્યા કરતું; ગારિયું; પ્રવાહપતિત ચીલા (ચી') પું[ફે ]િગાડાવાટ-ઘરડ(૨)[લા.]Žવાજ; રૂઢિ. [ચાલે ચાલે ચાલ્યા કરવું =યંત્રવત્ રૂઢિને આધીન રહી વર્તવું. ચાલે ચઢવું, પઢવું = રસ્તે પડવું; સરાણે ચડવું; રાગે પડવું. ચીલા કાપવા = ગાડાવાટ છેડીને હાંકવું (૨) ચાલુ રિવાજથી જુદા પડવું.—પાઢવે! – નવા શિરસ્તે -પદ્ધતિ શરૂ કરવાં.] ચીવટ સ્રી॰ [સર॰ મેં. ચિવટપળા] કાળજી
ચ.વર ન॰ [i.]વસ્ત્ર; કપડું (૨) ફાટેલું કપડું; કંથા (૩) ભિક્ષુઓનું અંગવસ્ત્ર. —રી પું॰ ઐદ્ધ ભિક્ષુ
ચાસ સ્ત્રી॰ [હૈ. ચૌહારી; હિં. ચૌā] તીણી મ; રોડ. [—ખાઈ જવું; “ખાવી = ત્રાસી જવું; ખે। ભૂલી જવી ફરી તેમ કરવાની હિંમત ન રહેવી. “નાખવી, પાડવી = ખૂમ પાડવી.]॰કાર પું॰, ૦રાણ ન૦; “સાચીસ સ્ત્રી ઉપરાઉપરી ચીસે પાડવી તે ચીસપદી સ્ત્રી॰ સ્ત્રીઓનું ફેટનું એક ઘરેણું
સરાણ, ચીસાચીસ જુએ ‘ચીસ’માં રસું વિ॰ દોઢડાહ્યું; ચીકણું (૨) કંસ ચીંગડી શ્રી॰ વંદાની જાતનું એક જીવડું ચીંચીં અ૦ [૧૦] (જેમ કે, ચકલી) ચીંડારા ન॰ એક પક્ષી
ચીંથરિયું, ચીંથરી જુએ ‘ચીંથ’માં
ચીંથરું ન [જુએ ચીથરું] ફાટી ગયેલું કપડું કે ટુકો. [ચીંથરાં ફાઢવાં=નકામી કે આડી વાત કર્યાં કરવી (૨) નિંદા કે ફજેતી કરવી. ચીંથરાં વીણવાં= તેમ કરવું પડે એવી ગરીબ દશા થવી.] -રિયું વિ॰ ફાટયાંતૂટયાં વસ્ત્ર પહેર્યા હોય તેવું (૨)[લા.]માલ વગરનું (૩) ન૦ માલ વગરનું વસ્તુ કે લખાણ.[ચીંથરિયા મામા = વગડામાં ઝાડ કોઈ કાપી ન ાય તે માટે ઊભું કરાતું ભૂતનું પ્રતીક.] —રી સ્ક્રી॰ નાનું ચીંથરું; ચીંદરડી. –રેહાલ વિ॰ ફાટયાંતૂટયાં વસ્ર પહેર્યાં... હાય એવું (૨) [લા.] છેક જ ગરીબ