Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 328

ઘાંચણ ]
વૃશ્વિ] ધાણી ચલાવી તેલ કાઢવાના નેતેયા દૂધ વેચવાના ધંધા કરતી ન્યાતનું (૨) પું॰ તે ન્યાતનેા માણસ. [—ખૂટવા = દીવામાં તેલ ખૂટવું. ~ની ઘાણી જેવું-ખૂબ મેલું, ચીકહું. –ની ઘાણીએ તેડાવું = કંટાળા ભરેલા વૈતરામાં જોડાવું, –નેા બળદ = કંટાળાભર્યું એકનું એક કામ ફૂટનારો(૨)મૂર્ખ માણસ.]—ચણુ સ્ત્રી॰
ઘાંચી સ્ત્રી
[(૨) ઘાંચી (રીસ કે તિરસ્કારમાં) ઘાંચા (૦) પું૦ વાંસકાડો, ટાપલા, સાદડી વગેરે બનાવનાર (૨) ઘાંટાઘાંટ (૦ ૦) સ્ત્રી॰ [જીએ ઘાંટા] બૂમાબૂમ ઘાંટી (૦) સ્ત્રી॰ ઘાંટા કે કંઠની – પડછલની જગા; હૈડિયા (૨) અવાજ; સૂર (૩) ઘાટ; બે પર્વતની કે ડુંગરાની વચ્ચેનો સાંકડો રસ્તા (૪) [લા.] મુશ્કેલીના-બારીક સમય(૫) હરકત; અડચણ. [—આવવી, પડવી = મુશ્કેલીને બારીક સમય આવવે; હરકત આવવી. -ફૂટવા= I = જુવાની આવવી(૨)ધાત આવવી(૩)મુશ્કેલી આવવી] [મુશ્કેલી કે મુશ્કેલીના સમય ઘાંટીઘૂંટી(૦)સ્ત્રી[ધાંટી + ઘૂંટી] આંટીઘંટીવાળો માર્ગ (૨)[લા.] ઘાંકું ન॰ (કા.) જુએ તલસરું
+
ઘાંટા (૦)પું॰ [સં. ઘંટ = બાલવું] કંઠ; સાદ (ર) મેટા સાદ; મ (૩) ખિજાઈને કાઢેલા સાદ (૪) [જુએ ધાટ] મેડી ઘાંટી – ડુંગરાળ રસ્તા.[—ઊઘડવા = સારો સ્પષ્ટ સાદ નીકળવા. –કાઢવે! = તાણીને મેટેથી બોલવું (૨) ઠપકો દેવા; ધમકાવવું, –ખૂલવે = ઘાંટો ઊઘડવા. “નીકળવા = અવાજ નીકળવા. પાડવા = બૂમ પાડીને બોલાવવું(૨)ખિાવું, ધમકાવવું, –બેસવા = સાદ જાડો -ઘાઘરા થવા; ગળાએ કામ ન કરવું.] ઘાંસી (૦) સ્ત્રી॰ (કા.) ખેરડી વગેરે કાંટાળી વનસ્પતિના ઢગલા વિમેલ સ્ત્રી॰ [સં. ઘૃતેહી ? ] એક જાતનું લાલ રંગનું મંકોડાની જાતનું જીવડું; ઝમેલ
|
ઘિયાળ વિ॰, થિયે પું॰ બ્લુએ ‘ધી’માં વિલેરી ન॰ એક પક્ષી
ચિલાડી સ્રી॰ નુ ઘલાડી. “હું ન॰ ધિલાડીનું ફળ – ઘલાડું વિસાવું અક્રિ॰, ~વવું સક્રિ॰, ‘ધીસવું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક વિસેાડી સ્ત્રી॰ તૂયાના વેલેા. –ડું ન॰ તૂરિતું થ્રિસ્સે પું॰ [‘ધિસાવું’ ઉપરથી] એકદમ જોરથી પડેલા ઘસરક (–દેવેશ,—પડવા,–મારવા)
ઘી ન॰ [તું. ઘૃત; પ્રા. વિમ] ધૃત; પ. [-ઢયું તે ખીચડીમાં =દેખીતું નુકસાન છતાં સરવાળે તેના ફાયદો જ થઈ રહેવા. ઘીના ઠામમાં ઘી પડવું =ચિત કે સારાં વાનાં થયાં. શ્રી ભાવે = માધું. બળતામાં ઘી હોમવું = ચાલુ ઉશ્કેરણીમાં વધુ કારણ ઉમેરવું.] —ઘિયાળ વિ॰ વધારે ધી આપે એવું (ઢાર-ગાયભેંસ). -ઘિયા પું॰ ધી વેચનારો, કાંટે હું જ્યાંધી તેખાતું, વેચાતું હોય એ જગા; ધીનું ખાર, કેળાં નવ્ય૧૦ ધી અને કેળાં (૨)[લા.] ભારે લાભ ગળણી સ્ત્રી ધી વગેરે ગાળવાની ઝીણી ગળણી. ચેપઢ ન॰ ધી ને તેવે! ચીકટ પદાર્થ. તાવણી શ્રી માખણ તાવવા માટેનું વાસણ. તેલી સ્ત્રી॰ પાણીમાં થતા એક છે।ડ (જેને ધીતેલાં થાય); પેાયણી. તેલું ન॰ પાયણીના મૂળમાં થતી ગાંઠ (?) [તે. [—બંધાવી = થાથવાવું] ધીધી સ્ત્રી[સર॰ હિં. વિધી] બેલવામાં (ભય ઈથી) થેાથવાવું ઘીચ વિ॰ જુએ ગીચ. –ચેાધીચ વિ૦ ગીચેાગીચ; ખીચેાખીચ
૨૮૩
|
|
[ ઘુવડ
ઘીચેાપડ, ઘીતાવણી, ધીતેલી, ધીતેલું જુએ ‘ધી’માં ઘીમ પું॰ વહેમ; શંકા (કા.) (૨) સ્ત્રી॰ [ä. ગ્રીષ્ન; પ્રા. વિ] હોળી પછીને દિવસે કરવામાં આવતી એક ક્રિયા
ધીસ સ્ત્રી॰ [7. ચરિત] રોન (૨) [સં. પ્રીષ્મ, પ્રા. વિસુ પરથી ] હોળીના વરઘોડો (૩) [‘ધીસવું’ ઉપરથી] માર; ડોક (૪) જુએ વિસ્સા (૫) જુ ગીસ. [ધીસના વરરાન્ત = મશ્કરીનું પાત્ર. —પઢવી = ફાવવું; લાલ થવા (૨) નુકસાન થવું; પાછું પડવું (૩) માર પડવા. –મારવી = ચારી કરવી.] ઘીસરું ન૦ ધંસરું
ઘીસલું ન॰ [ધીસવું’ ઉપરથી] ગીસલું; ભેંસલા ઘીસવું સક્રિ॰ [તં. ઘૃણ્? મ. વિશળ] ધુમ્મા લગાવવા; ધીખવું; ઠોકવું (૨) [સર॰ હિં. વિતના] ધસવું [ધમાચકડી ઘીસાધીસ સ્ત્રી॰ [ધીસવું' પરથી] ઠીકઠાકા (૨) કજિયા (૩) ઘીંઘ,૦૨ સ્ત્રી૰ માટું, સેંકડાનું ટાળું ઘીંસરું ન૦ ભેંસલા; ઘીસરું
ઘુઘરવટ શ્રી॰ [ધરી + વૃત્તિ] ધાધરાના ઘેરની નીચેની ધૂઘરીએવાળી ઝૂલ(ર) પું॰ ઝૂલ પર ઘૂઘરીઓની હાર હાય એવા ઘાઘરા ઘુઘરાવવું સક્રિ॰ [રવ૦] ‘દૂધરવું’, ‘ધરાવું’નું પ્રેરક ઘુઘરિયાળું વિ॰ ધરીએવાળું ઘુઘવાટ(–ટા), ધુઘાટ પું॰ ધવવું તે ઘુઘવાવવું સક્રિ॰ [વ૦] ‘ધવવું’નું પ્રેરક વાટ પું॰ નુ ધવાટ
ઘુઘાર પું॰+વરા; ઘૂઘરી
ચ્ચે(-મે) પું૦ નુ ધુમ્મે
ધુણ પું॰ [સં.] લાકડું કોરી ખાનારા એક કીડો. -ણાક્ષર હું૦ [+ અક્ષર] ધુણના કારવાથી લાકડામાં અથવા પેથીના પાનામાં પડેલા અક્ષર જેવા આકાર. ગ઼ાક્ષરન્યાય પું॰ ધુણાક્ષરની જેમ વગર ઇરાદે બનાવ બનવા તે
મઢાવવું સક્રિ॰ ‘મડવું’નું પ્રેરક
ઘુમરવું સક્રિ॰ ઘુમરડી ખવડાવવી. [ઘુમરડાવવું સક્રિ (પ્રેરક), મરડાવું અક્રિ॰ (કર્મણિ)] [ માટે ફરતા સાધુ ધુમઢિયા પું॰ [‘ઘુમરડી’ ઉપરથી] ગેપીને વેશે ઘેર ઘેર ભિક્ષા ઘુમરડી સ્ત્રી॰ [‘ધુમવું’ ઉપરથી] ચક્રાકારે ફરવું-નાચવું તે; ફૂદડી (૨) કેર; ચક્કર (૩) પકડનારને ચુકાવી દેવા ઘૂમી જવું – ફરી જવું તે (૪) હીંચેાળવું તે (૫) પેટની ચૂંક, આંકડી કે અમળાવું તે ધુમરાઈ શ્રી॰, “ટ પું॰ [‘ઘૂમરાવું’ ઉપરથી] મગરૂરી; ગર્વ ઘુમરાવવું સક્રિ૦ ‘મરાવું’નું પ્રેરક
માવવું સક્રિ‰, ઘુમાવું અક્રિ॰ ‘ધૂમવું’નું પ્રેરક ને ભાવે ઘુમ્મટ પું॰ જુએ ઘુંમટ
ઘુમ્મર સ્ર॰ [‘ધૂમવું’ ઉપરથી] ચક્રવ્યૂહ ધુમ્ને પું॰ [રવ૦] ગુમ્મા; ધીકા; મુક્કો ઘુરકાટ પું॰ ઘૂકવું તે કે તેના અવાજ
પુરકાવવું સક્રિ॰ ‘ધૂકવું’નું પ્રેરક [ગુસ્સાના બેલ(–કરવું) ધુરિકયું ન [‘ઘૂરકવું’ ઉપરથી] ઘૂરકવાનો અવાજ (૨) છાંયુિં; ધુરઘુર અ॰ [સં; રવ૦]. –રાટ પું॰ તેવા અવાજ ઘેરવું અક્રિ॰ [સં. ઘુ] ઘૂરકવું; ભસવું [શકતું એક પક્ષી ઘુવઢ પું; ન॰ [સં. યૂ, પ્રા. ઘૂમ; સર૦ મ. ઘુવડ] રાત્રે જ દેખી