Gujarati Sahitya Kosh Part 01

SR No.: 016103
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad
Publication Year: 1989
Total Pages: 534
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 17 MB

Page 55

નાગ, સ્વર્ગ, દ્વીપ, ખાણ, સમુદ્ર આદિની યાદીઓ સાથે પૌરાણિક ઈ. ૧૯૪૮, ૪. ખોજા કોમની તવારીખ, એદલ જી ધનજી કાબા, વિશ્વદર્શન રજૂ કરે છે. આ બંને કૃતિઓમાં પણ મુખ્યત્વે હિંદુ- ઈ. ૧૯૧૨; ૫. ખોજાવૃત્તાંત, સચેંદીના નાનજીઆણી, " ઈ. ૧૮૯૨, પુરાણ-દર્શન વ્યક્ત થયું છે.
ઈ. ૧૯૧૮ (બીજી આ.); ૬. ખોજા સર્વસંગ્રહ : ૧, એદલજી ધનજી ઇમામશાહની અન્ય કૃતિઓમાં મુખ્યત્વે નીતિબોધ અને ધર્મબોધ કાબા, ઈ. ૧૯૧૮; ૭. * (ધ) નિઝારી ઇમાઈલી ટ્રેડિશન ઇન ધ ઇન્ડોવણાયેલો છે. ૬૨૧/૬૩૦ કડીની ‘અમનચેતામણી (વડી)” (મુ.) એ પાક સબકૉન્ટિનન્ટ, અઝીમ નાનજી, ઈ. ૧૯૭૮; ૮.* નૂરમ મુબિન, સાથે સાંપ્રદાયિક ઇતિહાસ અને કુરાનની ધકથાઓ પણ સમાવી લે એ. જે. ચુનારા, ઈ. ૧૯૫૧; ૯. (ધ) સેકટ ઑવ ઇમામશાહ ઇન છે. મુખ્યત્વે હિંદીમાં મળતી ૨૦/૨૨ પદની ‘સતવેણી (નાની) ગુજરાત, ડબલ્યુ. ઇવાનૉવ, ઈ. ૧૯૩૬,
[પ્યા. કે.] (મુ.) પણ એ જ પ્રકારની રચના છે. લગભગ અર્વાચીન ગદ્યમાં ૨૦ ખંડોમાં વિભક્ત “વીસ ટોલ’(મુ.) શરાબ પીવો વગેરે ૧૯ ઇમારત
]: જ્ઞાતિએ ક્ષત્રિય. ગરબાપ્રકારના ગુના આચરનારની અને છેલ્લે ધર્માચરણ કરનારની જે સ્થિતિ ગરબીના કર્તા. થવાની છે તેનું ચિત્રાત્મક વર્ણન કરે છે. ‘ગુગરીનાં દશ ગિન’ સંદર્ભ : ગૂહાયાદી.
[પા.માં.] (મુ.) ધર્મ કરનારને અમરાપુરીમાં બાંધેલી ઘૂઘરી નીચે જે દિવ્ય પદાર્થો ને વ્યક્તિઓની પ્રાપ્તિ થાય છે તેનું એવું જ ચિત્રાત્મક ઈશ્વર(સૂરિ) : આ નામે મળતી ઉપજાતિ-વૃત્તની ‘ઈસરશિક્ષા વર્ણન કરે છે. ૩૧૩/૩૨૩ કડીની ‘તો મુનિવરભાઈ નાની/મુમન- ઈશ્વરશિક્ષા-દ્વાત્રિશિકા’ (*મુ.) સંવેગસુંદરકૃત ‘સારશિખામણ-રાસ'ચિતવરણી (નાની) (મુ.) મૂર્તિપૂજાના નિષેધનો, તો ‘જુડેસરનાં (૨.ઈ. ૧૪૯૨)માં ઉલ્લેખાયેલ હોવાને કારણે ઈ. ૧૪૯૨ સુધીમાં ગિનાન' એવા શીર્ષકથી મળતાં પદોમાં ઇમામશાહની છાપવાળાં ૪૯ રચાયેલી હોવાનું નિશ્ચિત થાય છે. છંદોબંધ તથા સમયસંદર્ભને પદો (મુ.) બાહ્ય સાધનોવાળા યોગમાર્ગને સ્થાને સગુરુને આશ્રયે કારણે ઈશ્વરસૂરિ–૧ની રચના હોવાની સંભાવના છે. ધર્મ-અધ્યાત્મમય જીવનનો બોધ કરે છે. ૭૧ પદમાં વિસ્તરતો કૃતિ : *ગુજરાતી દીપોત્સવી અંક, ઈ.૧૯૩૭ – ‘ઈસરશિક્ષા', ઇમામશાહનો એમની બહેન બાઈ બુઢાઈ સાથેનો સંવાદ (મુ.), ૩૩૨ સં. ભોગીલાલ જ. સાંડેસરા. કડીની હિંદી ‘મન સમજાણી નાની અથવા મનને શિખામણી” (મુ.) સંદર્ભ : ૧. પ્રાચીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં વૃત્તરચના, ભોગીલાલ તથા ૧૬૨ જ્ઞાનબોધક પદો (મુ.) આ પ્રકારની અન્ય કૃતિઓ છે. જ. સાંડેસરા, ઈ.૧૯૭૮; ] ૨. ગુજરાતી દીપોત્સવી અંક,
આ ઉપરાંત, ઇમામશાહને નામે ગદ્યમાં ઈશ્વરાવતારવિષયક ઈ. ૧૯૪૨ – “સારશિખામણરાસ', સં. ભોગીલાલ જ, સાંડેસરા. અથર્વવેદ-ગાવંત્રી', સ્વર્ગનરક-પા૫પુણ્યવિષયક ૪૮૬ કડીની ‘ઝંકાર',
[કાશે.] મૂળબંધ સોળ થલ’ અને ‘ચાર ચોક' એ કૃતિઓ નોંધાયેલી છે.
કૃતિ : ૧. ગિનાન ૬૦ જુગેસર અબધુનાં, પ્ર. મુખી લાલજીભાઈ ઈશ્વરસૂરિ)-૧ [ઈ.૧૬મી સદી પૂર્વાર્ધ: સંડેરગચ્છના જૈન સાધુ. દેવરાજ, ઈ. ૧૯૨૨ (બીજી આ.); ૨, " જનતપુરી, પ્ર. લાલજીભાઈ યશોભદ્રસુરિની પરંપરામાં શાંતિસૂરિના શિષ્ય. અપરનામ દેવદર, દેવરાજ, ઈ. ૧૯૦૫; ૩. તો મુનિવરભાઈ નાની યાને મુમન ચિત- તેમણે ઈ.૧૫૪૧માં નાડલાઈન મંદિરમાં આદિનાથની પ્રતિમાની વરણી, પ્ર. (ધ) રિક્રિયેશન કલબ ઇન્સ્ટિટયૂટ, ઈ. ૧૯૩૦ (બીજી આ.) પુનઃસ્થાપના કરી હતી. એમની કૃતિ ‘લલિતાંગનરેશ્વર-ચરિત્ર/પ્રબંધ ૪. નકલંકીગીતા, પ્ર. મુખી લાલજીભાઈ દેવરાજ, ઈ. ૧૯૨૦; ૫. રાસ” (૨.ઈ.૧૫૦૫) પ્રાકૃત, અપભાંશ તથા ગુજરાતી ભાષામાં પાંડવોનો પરબ (પર્વ), પ્ર. ગુખી લાલજીભાઈ દેવરાજ, ઈ. ૧૯૨૧; રચાયેલી તેમ જ દુહા, કુંડલિયા, ઇન્દ્રવજા, વસ્તુ વગેરે ૧૬ જેટલા ૬. મન સમજાણી નાની યાને મનને શિખામણ, મુ. ઇસ્માઈલિયા સંસ્કૃત-અપભ્રંશ છંદોબંધ તથા કાવ્યબંધનો ઉપયોગ કરતી હોઈને એસોસિયેશન ફૉર ઇન્ડિયા, ૭. મુમન ચેતામણી, પ્ર. (ધ) રિક્રિ- અત્યંત નોંધપાત્ર બને છે. તેમાં વપરાયેલા છંદોબંધમાં અડિલ્લાર્ધયુશન કલબ ઇન્સ્ટિટયૂટ, ઈ. ૧૯૨૪ (બીજી આ.); ૮. મૂળ ગાયત્રી બોલી, વર્ણનબોલી, યમલ્ગોલી વગેરેનો ઉલ્લેખ થયો છે જે અમુક યાને સૃષ્ટિનું મંડાણ અને નૂર હિદાયતનું વર્ણન, - ૯.* મોમન અંશે ગદ્યબંધ હોવાનો પણ સંભવ છે. એમણે દુહા-ચોપાઈ ઉપરાંત ચંતામણી, પ્ર. ઇસ્માઈલિયા એસોસિયેશન ફૉર ઇન્ડિયા, ઈ. ૧૯૬૯; વિવિધ ઢાળોમાં ‘શ્રીપાલ-ચોપાઈ સિદ્ધચક્ર-ચોપાઈ” (૨.ઈ.૧૫૦૮/ ૧૦. મોટો દશ અવતાર, મુખી લાલજીભાઈ દેવરાજ, ઈ. ૧૯૨૩ સં.૧૫૬૪, આસો સુદ ૮), ૭૩/૭૬ કડીની ‘નંદિણ-છઢાળિયાં’ (બીજી આ.); ૧૧. સતવણી નાની, મુ. ઇસ્માઈલી પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ, અને ૬ કડીની મિજિન-ગીત’ એ કૃતિઓ પણ રચેલ છે. તેમની ઈ. ૧૯૪૪ (ત્રીજી આ.); ૧૨. સૈયદ ઇમામશાહ તથા બાઈ બુઢાઈ- સંસ્કૃત રચના સુમિત્ર-ચરિત્ર'(૨. ઈ. ૧૫૨૫)માં ઉલ્લેખાયેલી ‘જીવનો સંવાદ અને ગિનાન ૧૦ ગુગરીનાં, પ્ર. મુખી લાલજીભાઈ વિચારપ્રરણવિવરણ’, ‘સટીક-
પભાષા-સ્તોત્ર’, ‘યશોભદ્ર-પ્રબંધ/ફાલ્ગદેવરાજ, ઈ. ૧૯૨૧;]૧૩. સૈયદ ઇમામશાહનાં ગિનાનોનો સંગ્રહ, ચિંતામણિ” તથા “મેદપાટ-સ્તવન-સટીક' વગેરે અન્ય કૃતિઓમાંની ઇસ્માઈલિયા એસોસિયેશન ફૉર ઇન્ડિયા, ઈ. ૧૯૬૯; ૧૪. બાવન ઘણીખરી સંસ્કૃતમાં હોવાની શકયતા છે. ઘાટી તથા વીસ ટોલ, પ્ર. ઇસ્માઈલિયા એસોસિયેશન, ઈ. ૧૯૫૦; સંદર્ભ : ૧. જૈનૂકવિઓ:૧,૩(૧); ૨, મુપુગૃહસૂચી; ૩. હેજેજ્ઞા૧૫. સૈઇશાણીસંગ્રહ: ૪.
સૂચિ:૧.
[કાશે.] સંદર્ભ : ૧. *ઇસ્માઈલી લિટરેચર, ડબલ્યુ. ઇવાનૉવ, ઈ. ૧૯૬૩; ૨. *એન્સાઇકલોપીડિયા ઑવ ઇસ્લામ : ૩, પ, લુઝાક ઍન્ડ ઈશ્વર – ૨[ઈ.૧૯મી સદી પૂર્વાધ]: સંતરામ મહારાજના સમકાલીન કંપની, ઈ,૧૯૭૯; ૩. કલેકટેનિયા : ૧, સં. ડબલ્યુ. ઇવાનૉવ, અનુયાયી. એમની કૃતિઓમાંના ઉલ્લેખ પરથી અગમપુરાના ૨૬ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
ઇમારત : ઈકવર–૨