Gujarati Sahitya Kosh Part 01

SR No.: 016103
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad
Publication Year: 1989
Total Pages: 534
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 17 MB

Page 374

[કી.જે) ફો
સંદર્ભ : ૧ ડિકેટલૉગબીજે ૨. લહસૂચી ; ૩. હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧. ૧૬૮૪)સં. ૧૭૪૦, કારતક સુદ ૧૧, શનિવાર; મુ.), ૨ (ર.ઈ.
[૨] ૧૬૯૩સં. ૧૭૪૯, કારતક સુદ ૧૧, સોમવાર; મુ.), ૧૦ (ર.ઈ.
૧૬૮૩સં. ૧૭૩૯, ભાદરવા સુદ ૫, રવિવાર; મુ), ૧૧ (૨.ઈ. રત્નહર્ષશિષ્ય [ઈ. ૧૯૨૩માં હયાત : જૈન. ‘મોતી કપાસિયાની
૧૬૮૪) અને ૧૨ (ર.ઈ. ૧૬૯૪. ૧૭૫૦, શ્રાવણ સુદ ૧૦, ચોપાઈ' (ર.ઈ.૧૬૨૩)ના કતાં.
સોમવાર) એમ ૫ સ્કંધ ઉપલબ્ધ થાય છે. 'કવિચરિત’ ત્રીજો સ્કંધ સંદર્ભ : પાંગુહસ્તલે ખો.
વિ.જા) ઉમેરી કુલ ૬ સ્કંધ પ્રાપ્ત થતા હોવાની માહિતી આપે છે. સળંગ રત્નાકર(ગણિી-૧ (ઈ. ૧૯૨૮માં હયાત : જૈન સાધુ. ‘વૃદ્ધગર્ભ
ભાગવતને સૌપ્રથમ ગુજરાતીમાં ઉતારવાની દૃષ્ટિએ તેમ જ શીધરની વેલિ' (ર.ઈ.૧૬૨૪)ના કર્તા.
ટીકાને અનુસરી ભાગવતને મૂળની પ્રૌઢિ જાળવી ચોપાઇના સંદર્ભ : પ્રાકારૂપરંપરા.
[કી.જો.]
ઢાળમાં ને સર્વજનભોગ્ય ભાષામાં ઉતારવાનો કવિનો પ્રયત્ન પ્રશસ્ય
છે. ‘અશ્વમેધપર્વ” (૨ઈ.૧૬૮૭; મુ) જૈમિનીના એ વિષયના રત્નાકર(સૂરિ)-૨ [
]: જૈન સાધુ. ‘નંદીશ્વર- કાવ્યના મૂળ કથા ભાગને જાળવી ૬૪ કડવાંમાં થયેલો મુકત અનુવાદ દ્વીપવિચાર-સ્તવન’ના ‘જૈન ગૂર્જર કવિઓ'માં હેમહંસ (જ. છે. વિવિધ રાગની દેશીઓના ૮ અધ્યાયવાળું ‘સ્વર્ગારોહણપર્વ (મુ) ઈ. ૧૩૭૫)ના શિષ્ય અને રત્નાકર-પંચવિતિ'ના કર્તા રત્નસાગર મહાભારતના પર્વનો અનુવાદ છે. રત્નાકરસૂરિનો ઉલ્લેખ મળે છે તે અને આ રત્નાકરસૂરિ કદાચ કવિની મૌલિક કૃતિઓમાં પ્રબોધપંચાશિકા, વૈરાગ્યલતા, વૈરાગ્યએક હોવાની સંભાવના છે.
દીપક અને વૈરાગ્યસાગર એ ૪ ગુચ્છોમાં વહેંચાયેલી ‘આત્મવિચારસંદર્ભ : ૧. જૈમૂકવિઓ : ૨ – જૈન ગચ્છોની ગુરુ પટ્ટાવલીઓ'; ચંદ્રોદય/વૈરાગ્યબોધ (મુ)તેના માલિની, શાર્દૂલવિક્રીડિત, વસંતતિલકા, ૨. પ્રાચીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં સમાજજીવન, બાબુલાલ મ. શાહ, રથોદ્ધતા વગેરે અક્ષરમેળ વૃત્તાવાળા કાવ્યબંધ અને કવિની બહુ ઈ. ૧૯૭૮.
રિ.ર.દ] શ્રુતતાના ઘાતક એવાં અનેક દૃષ્ટાંતોની સહાયથી અપાયેલા દેહની
ચંચળતા, સંસારીસુખનું મિથ્યાત્વ, તથા ઈશ્વરભકિતના બોધને લીધે રત્નાકરચંદ્ર(મુનિ) [ઈ. ૧૫મી રાદી મધ્યભાગ : બૃહત્ તપગચ્છની વિશિષ્ટ છે. ‘ધાવિરહના બારમાસા'-(મુ.) રસાવહ બારમાસી છે.
જૈન સાધુ. હરિગીત તથા વસ્તુ છંદમાં રચાયેલી ૧૨ કડીની કવિ દહા અને માલિની છંદના મિશ્રાબંધવાળી આ કૃતિ સંસ્કૃત કવિતાની દેપાલની ‘સ્નાત્ર૫ા'માં અંતર્ગત, ‘આદિજનજન્માભિષેક-કલ/ અસર નીચે રાધાના વિરહભાવને આલે બવા છતાં કવિની મૌલિકતાથી આદિનાથ જન્માભિષેક-કલશ/આદિનાથ-વિનંતી (મુ.), ૧૧ કડીની દીપે છે. ‘(જીરાઉલ) પાનાય વિનંતી' તથા ૧૦ કડીની ‘નેમિનાથ-વિનંતી’ ‘મMવલિ મર્ખલક્ષણાવલિ'(મ)‘સન્નાવલિમ), કટલ એ કતિઓના કર્તા. ‘સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ’ કવિ (મ), તથા ‘ભગવદગીતા', ‘મહિમ્નસ્તોત્ર’, ‘ગંગાલહરી” ને “શિશુપાલદેપાલકત સ્નાત્રપૂજામાં આ કર્તાની “આદિનાથ જન્માભિષેક-કલશ’ વધ'ના અનુવાદ તથા બીજી કેટલીક કૃતિઓ રત્નેશ્વરની ગણાઈ કૃતિનો ઉપયોગ થયેલ નોંધે છે એ મુજબ આ કર્તા કવિ દેપાલ છે. પરંતુ જની હસ્તપ્રતોના ટેકાના અભાવે એ કૃતિઓને કવિની (ઈ. ૧૪૪૫-ઈ. ૧૪૭૮)ના જીવનકાળ સુધીમાં થઈ ગયા હશે. અધિકત કૃતિઓ ન ગણવાનું વલણ “કવિચરિતનું છે.
* ૧ મિવિર પૂજા ગ્રહ : ૧થી ૧૧, પ્ર. જાડાતલાલ ગા. કૃતિ : ૧. અશ્વમેધ, સં. હરગોવિંદદાસ દ્વા. કાંટાવાળા, નાથાશાહ, સં. ૨૦૦૯; ૨, વિવિધ પૂજા સંગ્રહ : ૧, પૂ. શ્રાવક ભીમ- લાલ ૫, શાસ્ત્રી.- ૨. આત્મવિચારચંદ્રોદય, સં. કાનજી વા. શાસ્ત્રી, સિંહ માણેક, સં. ૧૯૫૪, (ચોથી ઓ.); ૩. સ્નોત્રપૂજા સ્તવન ઈ. ૧૮૬૯: ૩. શ્રીમદ ભાગવત સ્કંધ : ૧-૨, સં. કે. કા. શાસ્ત્રી, સંગ્રહ, પ્ર. નેમચંદભાઈ દેવચંદભાઈ, ઈ. ૧૯૧૬.
ઈ. ૧૯૩૫; [ જ. પ્રાકામાળા : ૧૫ (સં.); ૫. પ્રાકાસુધા : ૧; સંદર્ભ : ૧. જૈસાઇતિહાસ; ]૨. આલિસ્ટઑઇ : ૨;૩. ગૂ ૬. મહાભારત : ૭, સં. કે. કા. શાસ્ત્રી, ઈ. ૧૯૪૯. કવિઓ : ૧, ૩(૧); ૪. જૈમગૂકરચના : ૧; ૫. જૈહાપેસ્ટા; ૬.
- સંદર્ભ : ૧. કવિચરિત : ૩; ૨. ગુમાસ્તંભો; ૩.ગુસાઇતિહાસ:૨; મુપુગૃહસૂચી; ૭. હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧.
[.ર.દ.] આ ૪. ગુસામધ્ય; ૫. પુગુસાહિત્યકારો; ૬. પ્રાકૃતિઓ; ૭. મસાપ્રકારો;
[] ૮. આલિસ્ટઑઇ : ૨, ૯, ગૂહાયાદી; ૧૦. ડિકૅટલૉગબીજે; રત્નેશ્વર [ઈ. ૧૭મી સદી ઉત્તરાર્ધ : કવિ અને અનુવાદક. ડભો
૧૧. ડિકૅટલૉગભાવિ; ૧૨. ફૉહનામાવલિ.
[8.ત્રિ] ઈના શ્રીમાળી બ્રાહ્મણ. પિતા મેઘજી. સંસ્કૃતના સારા જ્ઞાતા. પોતાના ભાગવતના દશમસ્કંધ'ના અનુવાદમાં કવિએ અંતભાગમાં રત્નો-૧ (ઈ. ૧૭૩૯માં હયાત]: ખેડાના ભાવસાર, ‘મહિના-ર.ઈ. “નૃસિહસુત પરમાનંદ' નામના ગુરુનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. પરંતુ ૧૭૩૯/સં. ૧૭૯૫, માગસર સુદ ૧૧, સોમવાર; મુ.) એ કવિની કવિને પ્રેમાનંદ સાથે સંબંધ હોવાની વાતને કે પ્રાચીન કાવ્યમાળામાં ઉત્તમ કવિત્વશક્તિનો પરિચય આપતી દુહાબદ્ધ ને પ્રાસાદિક બારકવિના જીવન વિશે આપવામાં આવેલી માહિતીને બીજો કોઈ ચોક્કસ માસી છે. ૧૭ કડીની ‘દાણલીલા' પણ એમની રચના છે. આધાર નથી.
કૃતિ :બૂકાદોહન : ૧. ' કવિની ધ્યાનાર્હ કૃતિ ‘ભાગવત છે. એમણે સંપૂર્ણ ભાગવતનો સંદર્ભ : ૧. કવિચરિત :૩; ૨. ગુસાઇતિહાસ: ૨, ૩, ગુસક અનુવાદ કર્યો હોવાનું કહેવાય છે, પરંતુ અત્યારે સ્કંધ ૧ (ર.ઈ. મધ્ય; ૪. ગુસારસ્વતો; ૫. પ્રાકૃતિઓ;[D ૬. ગૂહાયાદી. [ચ.શે. રત્નહર્ષશિષ્ય : રો-૧
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ:૩૪૫ ગુ.સા.-૪