________________
सिद्ध
( ३८).
अभिधानराजेन्द्रः। लैरधिक इत्यर्थः । एषा एतावत्प्रमाणा खलु सिद्धानां ज- परिवसन्तीति,' एवं सिद्धिगंडिया निरबससा भाणियव्व' घन्यतोऽवगाहना भणिता । एपा बद्धहस्तिप्रमाणानां कृ-त्ति-एघमिति -पूर्वोकसंहननादिद्वारनिरूपणक्रमण सिद्धिमीपुत्रादीनामवसातव्या । अन्य त्ययं त्रुवते सप्तहस्तानामय गरिडका' सिद्धिस्वरूपप्रतिपादनपरा वाक्यपद्धतिरोपपायन्त्र पालनादिना संवर्तितगात्राणि सतां सिद्धानामवगन्त- कंप्रसिद्धाऽध्येया । भ० ११ श. ( उ० । व्या,नम्बागमे सिद्धिर्जघन्यपदे सप्तहस्तोमिळूतानामभिहिता
से ण भंते ! तहा सजोगी सिजिझहिइ० जाव अंतं करेनतः कथमुच्यते विहस्तप्रमाणानां कुर्मीपुत्रादीनामिति ? उच्यते-सा जघन्यपद सिद्धिस्तीर्थकरानधिकृत्योक्का शेषाणां हिइ ?, णो इणद्वे समझे, से ण पुण्यामेव संमिस्स पंचिंतु केवलिनां सिद्धिहस्तप्रमाणानामप्यविरुद्धेत्यदोषः। उ. दियस्स पञ्जत्तगस्स जहणजोगस्स हेट्ठा असंखजगुणक्नं च-"सत्तूणिएसु सिद्धी, जहन्नतो किहमिहं विहत्थेसु ।
परिहीणं पढम मणजोगं निरंभइ, तयाणंतरं च णं विंसा किर तित्थयरेसु, सेसागमियं तु सिद्धाणे ॥१॥ ते पुण होज चिहत्था , कुम्मीपुत्तादयो जहन्नेणं । अन्ने संवट्टियस
दियस्स पञ्जत्तगस्स जहएणजोगस्स हेट्ठा असंखजगुणत्तहत्थसिद्धस्स हीण ॥२॥त्ति" ॥ अथवा-यदिदं सूत्रे जघ- परिहीणं बिइयं वइजोगं निरंभइ, तयाणतरं च णं सुन्य मानमुक्तं सप्तहस्तम् ,उत्कृष्टं पश्चधनुःशतानि तत् बाहल्या हुमस्स पणगजीवस्स अपञ्जत्तगस्स जहाजोगस्स हेट्ठा मधिकृल्यालमन्यथाऽङ्गलपृथक्त्वे जघन्यपदे धनुःपृथक्त्वे उ
असंखजगुणपरिहीणं तईयं कायजोगं णिरुंभइ , से गं स्कृष्टपदे यथाक्रमं हीनमभ्यधिकं यावद्वेदितव्यं तेन कर्मीपुत्रमरुदेव्यादिमिर्न कश्चिद्विरोधः । न खल्वाश्चर्यादिक किश्चित्
एएणं उवाएणं पढममणजोगं णिरुंभइ, मणजोगं णिसामान्यश्रुतं सर्वमुक्तमस्तिः। अधका-निबद्धपि तदस्तीति | रंभित्ता वयजोगं णिरुंभइ, वयजोगं णिभित्ता कायजोगं श्रद्धायातपञ्चशतादेशवचनवत् तथेदमपि सिद्धं गच्छनां णिरंभइ, कायजोग निलंभिसा जोगनिरोह करेइ , जोद्विहस्तमान सपादपञ्चधनुःशतमान श्रद्धीयतामिति । उक्त
गनिरोहं करेता अजोगतं पाउणति, अजोगत्तं पाउणिच-“बाहल्लती य मुल-म्मि सुत्तपंचय जहन्नकोस । इह राजीगाउमहिय,हो जंगुलधणुपुहत्तहि ॥१॥ अत्थिरयादी कि त्ता इसिं हस्सपंचक्खरउच्चारणद्धाए असंखेजसमइयं अंतोची, सामन्नसुगन देसियं सव्यं । होज व अनिवदधं वि य, मुहुत्तिय सलेसि पडियजइ , पुचरइयगुणसेहीयं च ण पञ्चसया देसवय च ॥२॥" प्रा० म०१ अ०।
कम्म तीये सेलेसिमद्धवाए असंखजाहिं गणसढीहिं. अभंत त्ति भगवं गोयमे समण भगवं महावीरं बंदइ नम- गते कम्मंसे खवेति वेयणिजाउयणामगुत्ते, इच्छेते चसह वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी-जीवाणं भंते ! सि- त्तारि कम्मंसे जुगवं खवेइ वेदणिज्जा २ ओरालियतेज्झमाणा. कयरम्मि संघयणे सिझंति ? , गोयमा !- याकम्माई सबाहिं विप्पयहणाहिं विप्पजहइ । ओरालियरोसभणारायसंघयणे सिज्झति,एवं जहेव उववाइए त- यतेयाकम्माई सव्याहिं विप्पयहणाहिं विप्प यहित्ता उहेव मंघयणं संठाणं उच्चतं आउयं च परिवसणा , एवं ज्जूढीपडिवन्ने अफुसमाणगई उडू एकसमएणं अविसिद्धिगंडिया निरवसेसा भणियब्याजाव अव्याबाहं मो- ग्गहेणं गंता सागारोवउत्ते सिज्झिहिइ । ते ण तत्थ क्खं, अणुहवं (हंती)ति सासया सिद्धा । सेवं भंते ! सिद्धा हवंति सादीया अपज्जवसिया अमरीरा जीवघणा भंते ! त्ति । (सू० ४१६)
दंसणनाणोवउत्ता निट्ठियट्ठा निरयणा नीरया हिम्मला भंत ति-इत्यादि अथ लाघवार्थमतिदेशमाह-' एवं ज
वितिमिरा विशुद्धा सासयमणागयद्धं कालं चिट्ठति । से के हये' त्यादि एवम्-अनन्तरदर्शितेनाभिलापेन यधोप
णतुणं भंते ! एवं बुच्चइ-ते णं तत्थ सिद्धा भवंति सापातिक सिद्धानधिकृत्य संहनानायुक्तं तथैवेहापि याच्य , तत्र च संहननादिद्वारागां संग्रहाय गाथा पूर्वार्द्धम्-' स-दाया अपजवासया०जाव चिट्ठति ?, गोयमा ! से जघयण संठाणं उच्चतं आउयं च परिवसगति । तत्र से- हाणामए वीयाणं अग्निदड्राणं पुणरवि अंकुरुप्पत्तीण हननमुक्कमेच, संस्थानादि वेवम्-तत्र संस्थान पाम संस्था- । भवइ, एवामव मिद्धाणं कम्मवीए दड्डे पुणरवि जम्मुनानामन्यतम्मन सिद्धान्त, उच्चब तु जघन्यतः स
प्पत्ती न भवइ , से तेणगुणं गोयमा ! एवं वुसनिप्रमाण उत्कृष्टतस्तु , पञ्चधनु शतक , श्रायुषि पुनर्ज-- घन्यतः सातिरेकाष्टवर्पप्रमाणे उत्कृष्टतम्तु पूर्वकोटीमाने, प
कचइ-ते णं तत्थ सिद्धा भवंति सादीया अपग्विमना पुनरेवम-उन्नप्रभादिपृथिवीनां सौधर्मादीनां नेष । जवसिया जाव चिट्ठति । जीवा णं भंते ! सिज्झमाणा
प्राग्भागन्तानां क्षेत्रविंशाणामधी न परिवन्ति सिद्धाः। कयरम्मि संघयण सिझंति ?, गोयमा ! वइरोसभणाराकिन्न-सर्वार्थमिदमहाविमानम्योपरितनास्तृपिकांग्रादृय यसंघयणे सिझंति, जीवा ण भंते ! सिझमाणा कयद्वादश योजनानि व्यतिक्रम्यपत्प्राग्भागनामपृथिवी' पञ्च
रम्मि संठाणे सिझति ?, गोयमा! छराहं संठाणाणं चत्वारिंशद्योजनलक्षप्रमाणाऽऽयामविष्कम्भाभ्याम . वर्णतः | वेताऽन्यन्तरम्यास्ति नम्याश्चोपाग्यांजने लोकान्ता भवति,
| अपतरे संठाणे सिझंति , जीवा णं भंते ! सिझमातस्य च याजनम्योपरितनगव्यतोपरितनपहभाग सिद्धा-। णा कयरम्मि उच्चत्ते सिमति , गोयमा । जहएणणं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org