Abhidhan Rajendra kosha Part 5

SR No.: 016045
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1652
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 60 MB

Page 183

(१६०) अभिधानराजेन्द्रः ।
पति
ति, ताम्यपसार्यन्ते, जातमशीतं शतम् । मतान्तरेण तु ते दश मासा एकभागीकृताः पञ्चदशभिगुपले जापा [म] [१५]पनादिवसा विश्वास प आदश प्रक्किष्यन्ते, जातं पञ्चाशीतं शतम् १६५ । पञ्च दिनानि फोन इति वानि ततोपनीयन्ते जातली दिवशतम भाग समा स्थापना मासान्यां दश दश दिनानि गृहीतानि शेषेभ्यस्त्वेकादशमासेभ्यः पञ्चदश पञ्चदश दिना मि. केवलं पञ्चदिनानि जोषीकृतानि । तथा विशिकायां स्थापनायां विशिकायारोपणायाम
3
द्वौ स्थापनामा सापनीती, जाताः षोरुश, ततोऽत्राऽऽरोपणा हा मासाम्पराय भागाभ्यां क्रियन्ते एकतोऽध्यष्टावधः, तत्रोपरितनमाद्यं भणम्ति, " पंचगुभिति" बचनात् पञ्चदशभिगुणयेत् जातं विशं शतम १२० अनास्वष्ट, " सेसं च पंचगुणियं " इति बनतः पञ्चनिर्गुण्यन्ते जाताश्चत्वारिंशत् ४० 1 उभयमीलने जातं षष्ट शनम् १६० । श्रत्र स्थापनादिवसा विंशतिः प्रक्षिप्ता, जातमशीतं शतम् आगतमंत्र द्वाभ्यां स्थापनामाला
"
दश दश राशिन्दवानि गृहीतानि महाभ्यो मासेभ्यः पञ्चदश पञ्चदश, अन्येभ्यस्त्वष्टाभ्यः पञ्च पश्चेति । तथा विशिका यो स्थापनायां पञ्च, विशिकायां चारोपणायां त्रयोविंशतिः संचयमालाः, तेज्य है। स्थापनामात्रौ शोधितौ, जाता पश्चा देवशतिः रोषणा त्रिभिर्मासैनिक विशतिः संचयमाला त्रिभागाः क्रियन्ते, जातास्त्रयः सप्तकाः पु• खाः । तत्र प्रथमे सप्तति पश्चगुणमिति वचनात् पञ्चदशमिगुण्यन्ते जातं पोरं शतम् अत्र पो प्रति पंचदश शोध्यम्ले जाता नवतिः ६० । शेषौ च द्वौ भागी सप्तकौ सेसं च पत्रगुणमिति वचनात् प्रत्येक पश्चभिन्ते जाता सभयत्र प्रत्येकं पचत्रियमने जाता सप्ततिः, सा पूर्वराशी प्रचिप्ता, जातं षष्ट्यधिकं शतम १६० । अत्र विशतिः स्थापनादिवसाः प्रक्किताः, जातमशीने शतम्, आगतमत्र द्वाभ्यां स्थापनाकृताभ्यां मासाभ्यां दश दश बासरा गृहीताः सप्तज्यो मासेभ्यः पञ्चदश चतुर्दशेभ्यो मासेञ्यः पञ्च पञ्च पञ्चदश बालराज्य कोष । कृता इति एवं स क्षेत्र मात्रनीयम् । तदेवे या स्थापना आरोपणा यतिनिर्मातिसेवितैर्निष्पक्ष यच स्थापनापामारोपणा यां व संचयमासानां मध्ये यतो मासात् यत् गृहीतं तदे सरस प्रतिपादितम् ।
अधुना यतः स्थापनाया श्रारोपणायाश्च मासाऽऽनयनाय करणमुक्तं, "दिवसा पंचहिँ भश्या" इत्यादि तत्प्रथमस्थान एव सनिलिवादेषु स्थानेषु तेषु व्यक्ति क्वचिदम्या
विस्ता
तदेव करणमाद
दिवसा पंचहि जड़या, दुरूबदीया य ते भत्रे मासा । मासा दुखसहिया, पंचगुणा ते भवे दिवसा ।। १६४ ॥ अश्या व्याख्या पूर्ववत् ॥ १०२ ॥
जय बड़ी न होन जागे च पंचाई दिना । तमसो एगो छ दिखा ते चैव ॥१६४॥
पच्चित्त
यत्र पुनः स्थापना भारोपणासु च पञ्चदिनाऽऽदिका निर्माते चंद् द्विरुपी वेदनाद कानुनयविनयाद्वयोरेव पयोरसं दिकासु तु चतुर्दश दिनपर्यन्तासु द्विरूपहीनतायां शून्यताऽऽपतेः। यदि वा-यासु स्थापनास्वारोपणासु चैकदिनाऽऽदिषु चतुर्दिन पर्यन्तापञ्चनिर्मागमुपरितनो राशियो
तासु स्थापनास्वारोपधाको मासो दिया से देवसि ) दिनाम्यपि ताम्येच याम्युपाप्तानि न पुनर्माससंक्यों द्विरूपसहित] कृत्वा पनि गुदातम्यानीति भावः ।
अथ तो दिवस स्थापनायामारोपणाच प्रागुक रणमन्तरं कस्मात् मासात् प्रतिपच
एकादीया दिवसा नायया जाप होंति पदमश्र एकातो मासाओ, निष्फला परतो डुगदीया ॥ १७६ ॥ एकस्मात् मासात् निष्पन्ना दिवसा एकाऽऽदयो ज्ञातव्याः, पाचतुर्दशन्ति किमु दिद शदिनपर्यन्ताः स्थापना आरोपणाच दिवसाः" पंचाई भ श्या" इत्यादिकरणप्रयोगमन्तरेणैवमेव एकस्मात् मात्रात् प्रतिशत परतो गद्दी चि) परत दिका स्थापमास्यारोपणाच "दुगीति "पदेकदेशे पदसमुदायोपचारात "दिवसा पंच मया दुपदीया " इति करणतो मासाः प्रत्येतव्याः ।
अत्रैव प्रकारान्तरमाह
जवा दुरुबहीण, कम होता जा तु आगासं । तत्थ वि एगो मासो, दिवसा ते चैव दोएदं पि ॥ १७७ ।। यति बेति प्रकारान्तरे तच प्रकारान्तरमिदम-पूर्वे दश दिनाऽऽदिका चतुर्दशदिनपर्यन्तासु द्विरूपहीनताया एवासं भवत एको मास को यदि वा भवतु तथ द्विरूपहीनता, तथाऽप्येतत्करणवशात्तत्रैको मासः प्रतिपत्तव्य इति । तदे
"
करणमा रुइत्यादि) त्रयासुद कासु चतुईशनपर्यन्तासु पनि हते यस्म रूपदीने कृते जवेदाकाशं शून्यम्, तत्राप्येको मासो द्रष्टव्यः दिवसा अपि द्वयीनां स्थापनाऽऽरोप पानांत एवाऽऽशया ये उपासा न तु प्रागुक्तकरणवशतो माससंख्यात अनेतव्या इति भावः । अथवा आपनारोपणाने चर्चामा परि भवनाथ "ठवणारुवणादिवले, माणा उ बिसोदर तु जं लेखं । " इत्यादिकरणं कथं संचयमा
तबाद
उकोसापयानं मासा ने ढोति करणनिरिठा । ते वणामासया, संचयमासाथ सम्बासि || १५|| सर्वासामुत्कृष्टानामारोपणानां ये मासा भवन्ति करणनिदिष्टाः, " दिवसा पंचहि भश्या 31 इत्यादिना आरोपणाकर'णेन निर्दिशः, ते स्थापनामासयुताः, स्थापनायां ये करणवशतो लब्धमालास्तद्युक्ताः, संत्रयमामा इष्टव्याः । यथा विशिकाय दिनचतायामारोपातथादि स्थापना