Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 833

( ६६४ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
बहु (ग)
संखेज्जगुलाओ, नरहेरवयवास कम्म भूमगमपुस्सित्थियात्रो दो वि तुला संखेज्जगुणाम. पुव्वविदेह व रविदेहकम्ममगमस्सित्थिया दो वि तुलाओ संखेज्जगुणाो । सर्वस्तोका अन्तरद्वीपकाऽकर्मजूमकमनुष्यस्त्रियः, क्षेत्रस्यास्प स्वात् । ताभ्वो देवकुरूत्तरकुरु० स्त्रियः संख्येयगुणाः, क्षेत्रस्य संख्ये यगुणत्वात् । स्वस्थाने तु द्वयोरपि परस्परं तुल्याः, समानप्रमाणके त्रत्वात् । ताभ्यो हरिवर्ष रम्य कंव कर्म्मभूमकमनुष्य स्त्रियः सं. श्य्यगुणाः, देव कुरूत्तरकुरुक्केत्रापेक्षया हरिवर्षरम्यक क्षेत्रस्यातिप्र चुरत्वात् । स्वस्थाने तु द्वयोरपि परस्परं तुल्याः, क्षेत्रस्य समानत्वात्। ताज्योऽपि हैमवत है र रायताकर्मभूमक मनुष्य स्त्रियः संख्ये - यगुणाः, क्षेत्रस्याल्पत्वेऽपि अल्प स्थितिकतया बहूनां तत्र तासां सम्भवात् । स्वस्थाने तु द्वयोरपि परस्परं तुस्याः । ताभ्योऽपि भरतैरवतकर्मभूमकमनुष्य स्त्रियः संख्ये यगुणाः, कर्म्ममितया स्वभावत एव तत्र प्राचुर्येण संभवात् । स्वस्थानेऽपि द्वयोरपि परस्परं तुस्याः । ताभ्योऽपि पूर्वविदेहापरविदेह कर्मभूमकमनुष्यस्त्रियः संख्पयगुणाः, क्षेत्रबाहुल्यादजितस्वामिकाले श्व च स्वभावत एव तत्र प्राचुर्येण नावात; स्वस्थानेऽपि द्वयोरपि परस्परं तुल्याः । उक्तं तृतीयमल्पबहुत्वम् ॥ अधुना चतुर्थमाह
एतासि णं नंते ! देवत्थियाणं जवणवासीणं वाणमंतरीणं जोइमियाणं वेमालिनीए य कयरा कयराहिंतो अप्पा बा०४ १। गोयमा ! सत्योत्राओ नेमाणियदेवित्थियाओ,जवणवा - सीदेत्रित्थिया संखेज्ज गुणा भो, वाणमंतरदेत्रित्थियाओ श्रसंखज्जगुणाश्रो, जो सियदेवित्थिया संखेज्जगुणाश्रो । सर्वस्तोका वैमानिकदेवस्त्रियः, अकूलमात्र क्षेत्र प्रदेशराशेर्यद् द्वितीयं वर्गमूलं तस्मिन् तृतीयेन वर्गमूलेन गुणिते यावत् प्रदेशराशिस्तावत्प्रमाणासु घनीकृतस्य लोकस्य एकप्रादेोशकीषु श्रेणिषु यावन्तो नभः प्रदेशा द्वात्रिंशतमन्नागहीनास्तावत् प्रमाणत्वात् । प्रत्येकं सौधर्मेशानदेवस्त्रीणां ताभ्यो भवनवासिदेवस्त्रियोऽसंख्येयगुणाः, मङ्गलमात्र के त्र प्रदेशराशेर्यत् प्रथमं वर्गमूलं तस्मिन् द्वितीयेन वर्गमूलेन गुणिते यावत् प्रदेशराशिस्तावत्प्रमाणासु श्रेणिषु यावान् प्रदेशराशिद्वात्रिंशत्तमनागदीनस्तावत्प्रमाणत्वात् । ताभ्यो व्यन्तरदेवस्त्रियोऽसंस्थेयगुणाः, संख्येययोजनप्रमाणकप्रादेशिक श्रेणिमात्राणि खाकानि यावन्त्येकस्मिन् प्रतरे नवन्ति, तेज्योऽपि द्वात्रिंशसम नागेऽपनीते यच्छेपमवतिष्ठते तावत्प्रमाणत्वात् तासाम् । ताभ्यः संस्थेयगुणा ज्योतिष्कदेवस्त्रियः, षट्पञ्चाशदधिकशतद्वयाङ्गुल प्रमाणैकप्रादेशिक श्रेणिमात्राणि खएडानि यावन्त्येकस्मिन् प्रतरे प्रवन्ति ताभ्यो द्वात्रिंशसमे भागेऽपसारिते यावत्प्रदेशराशिर्भवति तावत्प्रमाणत्वात् । उक्तं चतुर्थमपबहुत्वम् ॥
इदानीं समस्तस्त्रीविषयं पञ्चममल्पबहुत्वमादएतासि णं जंते ! तिरिक्खजोलियाणं जन्नयरीणं थलयरीणं खढयरीणं मणुस्सित्थिंयाणं कम्मभूमियाणं कम्मभूमियाणं तरदीवियाणं देवित्थियाणं जवणवा - सिणीं बाणमंतरीणं जोतिसियाणं वैमाणिलीण यकयरा कयराहिंतो अप्पा वा० ४ १ । गोयमा ! सव्वत्यो
For Private
अपाय ( ग )
वा अंतरदीवकम्पनूमगमणुस्सित्थियाओ, देवकुरुउत्तरकुरुश्चकम्मनूमगमस्सित्थियाओ दो विसंखेज्जगुणाओ, हरिवासरम्मगवास कम्मभूमगमपुस्सित्थिया
दो विसंखेज्जगुणाओ, हेमवतहेरन्नवास अकम्पजूमगमस्सित्या दो वि असंखेज्जगुणा, नरहेरवयवासकम्मनूमगमणुस्सित्यीओ दो वि संखेज्जगुणाओ, पुत्रविदेह अवरविदेहवासकम्मभूमगमस्सित्थी ओ दो विसंखेज्जगुणाओ, माणियदेवित्थिया संखेज्जगुणाश्रो, जवणवा सिदेवित्थियाओ असंखेज्जगुणाओ, खहयरतिरिक्खजो शित्थियाओ प्रसंखेज्जगुणाओ, थलयर तिरिक्खजोणित्थिया संखेज्जगुणाओ, जल्झयरनिरिक्खजोगियियासंखज्जगुणा ओ, वाणमंतर देवि त्थिया संखेज्जगुणाश्रो, जोतिसियदेवित्यिया संखेज्जगुणाश्रो ।
सर्वस्तोका अन्तरद्वीपकाकर्मभूमकमनुष्य स्त्रियः, ताभ्यो देवकुरूत्तरकुर्वकर्ममक मनुष्य स्त्रियः संख्ये यगुणाः, ताभ्योऽपि हरिवर्षरम्यक स्त्रियः संस्थेयगुणाः, ताज्योऽपि हैमवतदैरण्यवतस्त्रियः संख्येयगुणाः, तात्योऽपि भरतैरवत कर्म भूमकमनुव्यस्त्रियः संख्ये यगुणाः ताभ्योऽपि पूर्वविदेढा पर विदेहमनुव्यस्त्रियः संख्ये यगुणाः । अत्र भावना प्राग्वत् । ताभ्यो वैमानिकदेवस्त्रियो ऽसंस्थेयगुणाः, असंख्येयश्रेण्याकाशप्रदेशराशिप्रमाणत्वासासाम । तान्यो जवनवासिदेवप्रियोऽसंक्यातगुणाः । श्रत्र युक्तिः प्रागेवोक्ता । ताभ्यः वचरतिर्यग्यानिक स्त्रियो ऽसंख्येयगुणाः, प्रतरासंस्थेयज्ञागवर्त्यसंध्येयश्रेणिगताकाशप्रदेशराशिप्रमाणत्वात्तासाम् । ताभ्यः स्थल - चरतिर्यग्योनिक स्त्रियः संस्येयगुणाः, वृहत्तरप्रतरासंख्येयनागवसंख्येयश्रेणिगताकाशप्रदेशराशिप्रमाणत्वात् । ताभ्यो जलचरतिर्यग्योनिक स्त्रियः संख्ये यगुणाः, बृहत्तमप्रतरासंख्येयनागवर्त्यसंचयेयश्रोणिगताकाश प्रदेश राशिप्रमाणत्वात् । ताभ्यो वाणमन्तरदेव स्त्रियः संख्ययगुणाः, संस्थेययोजनकोटाकोटिप्रमाणैकप्रादेशिक श्रेणिमात्राणि ख एकानि यावन्त्येकस्मिन् प्रतरे जवन्ति तेयो द्वात्रिंशत्तमे भागेऽपहृते याचाम् राशि स्तिष्ठति तावत्प्रमाणत्वात् । ताभ्योऽपि ज्योतिष्करे वस्त्रियः संस्पयगुणाः। एतच प्रा. गेव भावितम् । चतानि स्त्रीणां पञ्चाप्यल्पबहुत्वानि । जी०२प्रति० साम्प्रतं नपुंसकानामुच्यते
एसि णं भंते ! नेरइयनपुंसकाणं तिरिक्खजोणियनपुंसकाणं मणुसनपुंसकाश य कतरे कतरेहिंतो ० जाव विसेसाहिया वा । गोयमा ! सव्वत्योवा मणुस्मनपुंसका, ने. रइयनपुंसका संखज्जगुणा, तिरिक्खजोणियनपुंसका प्रणतगुणा ।
प्रश्नसूत्रं सुगमम् । भगवानाह बैौतम! सर्वस्तोका मनुष्यनपुंसकाः, श्रेष्पसंख्येय भागवर्तिप्रदेशराशिप्रमाणत्वात् । तेभ्योsia नैरयिकनपुंसका असंख्येयगुणाः, अकुतमात्र क्षेत्र प्रदेशरा शौ तद्गतप्रथमवर्गमूत्रगुणितं याचार प्रदेशराशिर्भवति तावत्प्रमाणासु घन कृतस्य बोकस्य एकप्रादेशिकालु श्रेणीषु यावन्तो ननः प्रदेशास्तावत्प्रमाणत्वा तेषाम् । तेभ्यस्तिर्यग्यो निकनपुंसका अनन्तगुणाः, निमोदजीवानामनन्तत्वात् ।
Personal Use Only