Page Text
________________
अंगुल अन्निधानराजेन्पः ।
अंगुल प्रदेश श्रेणिः सूख्यगासमुच्यते । एतच्च सद्भावतोऽसंख्येयप्रदेश- | महावीरस्म अफ लंज स.गुणं पमाणंगुलं भवइ । एएमप्यसत्कल्पनया सूच्याकारव्यवस्थापितप्रदेशचयनिप्पन्नं इष्ट- | ग्यम् । तद्यथा सूची सूच्यैव गुणिता प्रतराङ्गसम। श्दमपि पर
णं अंगुलपमाणाण छ अंगुलाई पादोदुवालसंगुलाई विहमार्थतोऽसंख्येयप्रदेशान्मकम् । असद्भावनस्त्वेवानन्तरदर्शि
त्थी दो विहयाओ रयणी दा रयणीओ कुच्छी दो सा त्रिप्रदेशात्मिका सुचिस्तयैव अतः प्रत्येक प्रदेशनिप्पन्नं सूची- कुच्चीओ धणू दो धणमहस्माई गाउअं चत्तारि गानाई अपात्मकं नवप्रदेशसंख्य संपद्यते । स्थापना प्रतरश्च सूच्या गु- जोअणं । एमाणं पमाणंगुलेणं किं पोपणं एएणं पमाणिता दयण विष्कम्भतः पिएमनश्च समसंख्य घनाननं भवति
णंगलोणं पुढवी कमाणं पातालाणं नवगाणंचवणपत्थदंयादिषु त्रिष्यपि स्थानेषु समतावकणस्यैव समयचय्यया घनस्यह रूढत्वात् प्रतरानं तु देय॑विष्कम्भाभ्यामेव समं न
माणं निस्याणं निरयावलीणं निरयपत्थमाणं कप्पाणं पिए तस्तस्यैकप्रदेशमात्रत्वादिति भावः । इदमपि वस्तुवृत्या
विमा गाण विमाणपत्थमाणं टंकाण कुंमाणं सेलाणं सिह• उसस्पेयप्रदेशमानम । असन्प्ररूपणया नु सप्तविंशतिप्रदेशात्मक रीणं पन्जाराणं विजयाणं वक्खाएणं वारुहराणं पच्चयाणं पूर्वोक्तच्या अनन्तरोक्तनवप्रदेशात्मके प्रतरे गुणिते एतावता- वेसाणं वेइस्सणं वेश्या दाराणं तो.णाणं दीवाणं सममंव प्रदेशानां भावात् । एषा च स्थापना अनन्तरनिर्दिया नवप्र- हाण आयामविक्खनोच्चतोवेह परिक्खेवो मविजात ।। देशात्मकप्रतरस्याध नपरि च नय नव प्रदेशान् दत्वा भावनीया। तथा दैयविष्कम्नपिरामैस्तुल्यमिदमापद्यते " एएसिणं
सहन गुणितापुत्सेधाङ्गलप्रमाण जातं प्रमाणाङ्गलम् । अथवा नंत" इत्यादिना सूच्यहुलादिप्रदेशानामल्पबहुत्वचिन्ता यथा
परमप्रकर्षरूपं प्रमाणं प्राप्तमङ्गलं प्रमाणाङ्गलं नातः परं वृहत्तर निर्दिप्रन्यायानुसारतः सुखावसेयेति तदेतदात्माङ्गसमिति ।। मङ्गनमस्ताति भावः । यद्वा समस्तलोकव्यवहारादिराज्याउत्सेधाडुलनिर्णयार्थमाह।
दिस्थितिप्रथमप्राणनाथेन प्रमाणततोऽस्मिन्नवसर्पिणीकास मे किं तं नस्सहंगुले ? नस्सहगुले अणगविहे पएगत्ते तावागादिदेवो जरतो वा तस्याङ्गलं प्रमाणाङ्गसमेतच्च काक्र. तंजहा "परमाण तसरेणू रहरेग अगायंच बालस्स । निक्खा
णारत्नस्वरूपरिझानेन शिप्यायुत्पत्तिकणं गुणाधिक्यमपश्यं जा य जवो अट्ठमविवाहिया कमसो" ।।
स्तद्वारेण निरूपयितुमाह । " एगमेगस्स णं रमो इत्यादि" उत्मेधः “अणंताणं मुहमपरमाणु पोग्गलाणमित्यादि" क्रमेणो
एकैकस्य राइश्चतुरन्तचक्रवर्तिनोऽटसौर्णिकं काकणीरत्न च्छ्यो वृद्धिन यनं तस्माजातमङ्गलमुत्सेधाङ्गलम अथ वा उत्सेधो
षट्तलादिधम्मोपेतं प्राप्तं तस्यकैका कोटिरुत्सेधाविष्कम्ना
तत्प्रमाणस्य जगवतो महावीरस्याङ्गिसं तसहस्रगुणं प्रमाणानारकादिशरोराणामुशस्वं तत्स्वरूपनिर्णयार्थमङ्गलमुत्सेधाङ्ग
हलं नवतीति समुदायार्थः तत्रान्यान्यकालोत्पन्नानामपि चक्रिलम् । तच्च कारणस्य परमाणुसरेएवादरनेकविधत्वादकविधं प्राप्तम् ॥ (परमाएवादीनां स्वरूपं स्वस्वस्थाने)
णा काकणीरत्नतुल्यताप्रतिपादनार्थमकैकग्रहणं निरुपचरितरा
जशब्दविषयज्ञापनार्थ राजग्रहणं दिक्त्रय नेदनिन्नसमुजाहिएए णं नस्सेहंगुन्नणं किं पोअणं एए | उस्सेहं:
मपर्वतपर्यन्तसीमाचतुरयत्रवणाश्चत्वारोऽन्तास्तांश्चतुराऽपि लेणं णेरअतिरिक्खजोणि अमणुस्सदेवाणं सरीरागाहणा पक्रेण वर्त्तयति पालयतांति चतुरन्तचक्रवर्ती तस्य परिपूर्णमविजंति ॥
पट्खामजरतभोक्तरित्यर्थः । चत्वारि मधुरतृणफलाम्येकसर्षपः, (तदेवमेश श्रीगाहणा शब्दे वक्ष्यमाणा अवगाहना सर्वाऽप्यु
षोमश सर्पपा एकं धान्यमाषफलं, द्वे धान्यमाषफले ५का गुजा, त्सेधाङ्गलेन मीयत)
पश्च गुडचा पकः कर्ममाषका, पोमश कर्ममाषका सुवर्णः,
पतैरएभिः काकणारत्नं निष्पद्यते । एतानि च मधुरतृणफनासे समासओ तिबिहे पत्ते तजह सूइअंगुले पयरंगुले
दीनि जरतचक्रवर्तिकालसंनवान्यव गृह्यन्ते अन्यथा कालभेदेघणंगुले एअंगुलयया एगपएसिया सेढी सइअंगुझे सई न तपम्यसनव काकणारत्नं सर्वधक्रिीणां दुष्यं न स्यात सहए गुणिया पयरंगुले पयरं सूइए गुणितं घणंगुले । एए- तुल्यं चेप्यते तदिति चत्वारि ६ सप्वाप दिक्षु ने कर्कासिणं सूअंगुलपयरंगुलपण फुलाणं कयरे कररेहि अप्पे ध इत्येवं षट् तलानि यत्र तत् पट्तलम् । अध उपरि पा
श्वतश्च प्रत्येकं चतसृणामधीणां नाचात् । द्वादश अधयः वा बहुए वा तुझे वा विसेसाहिए वा सव्वथाव सइअंगुले
कोटयो यत्र तद् द्वादशाधिकं कर्णिकाः कोणास्तेषां च अध पपरगुल असंखेज्जगुणे घणंगुळे असंखेज्जगुणे सेत्तं
उपरि च प्रत्येची सद्भावादएकर्णिकम् । अधः कनस्सहगुल्ने ।
रणिः सुवर्णकारोपकरणं तत्संस्थानेन संस्थितं तत्सहशाकारं एतक सूचीप्रतरघनभेदात्रिविधमात्माङ्गलबद्भावनीयम्। उक्त- समचतुरस्र मिति यावत्प्रा.तं प्ररूपितं तस्य काकणीरत्नस्यकैका मुत्संघाङ्गुलम् ।
काटिरुत्सेधाहुलप्रमाणविष्कम्ना द्वादशाप्यथय एकैकस्य उत्स. अथ प्रमाणाङ्गुलम् ।
धाङ्गलप्रमाणा भयन्तीत्यर्थः । अस्य समचतुरस्त्रत्वादायामा मे किं तं पमाणंगुझे? पमाणंगुने एगमेगस्स रन्नो चाउरंत- विष्कम्नश्च प्रत्येकमुत्संधाइलप्रमाण इत्युक्तं जयति । यैव च चकबहिस्स अट्ट सोवामिए कागणीरयणे छत्तले दुवालस
कोटिरूकता अायाम प्रतिपद्यते साधस्नियवस्थापिता
विष्कम्भनागवतीयायामाचकम्नयोरेकमारमियेऽप्यपरमिश्वसिए अहकमिए अहिगरणमंठाणसंचिर पप्पत्त तस्स एं
यः स्यादेवेति सूत्रे विष्कम्भस्यैव ग्रहणं तहणे मायामा प एगमेगा कोमी उस्मेहंगुले विकावना तं ममागस्स नगवो गुदीत एव समचतुरस्रत्वात्तस्ये त तदेव सवते उत्सधाकुल
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |