Page Text
________________
૯
भूतचैतन्यवादखण्डनम् 1
[ ७.५५
ઉત્પત્તિ ઉપાદાન વિના થઈ એમ માનવુ' પડશે પણ ते અયુક્ત छे. वणी, શબ્દ વિદ્યુત આદિ પદાર્થીની ઉત્પત્તિ ઉપાદાન વિના માનવામાં તે ચાર તત્ત્વોમાં તેના અન્તર્ભાવ નહિ થાય, અર્થાત્ તમારી તત્ત્વવ્યવસ્થા લુપ્ત થશે અને જો ઉપાદાન કારણ માને તે નિર્વિને આત્મસિદ્ધિ જ થઈ, કારણ કે કાયારૂપ સહકારી કારણની સહાયવડે આત્મરૂપ ઉપાદાન કારણથી તે તે પ્રકારના મનુષ્યાદિ ચૈતન્યપર્યાયની ઉત્પત્તિ પ્રસિદ્ધ જ છે.
( पं० ) अथ चिकित्साप्रयोगादित्यादि परः । तदसदित्यादि सूरिः ।
( पं०) तद्व्यतिरेकेणेति देहव्यतिरेकेण । तत्त्वान्तराभावादिति भवन्मते । (टि०) तेनैव व्याधिनेत्यादि । इदमिति उभयस्वभावमनिथितं मरणस्वरूपम् अत्रेति जीवने मरणे वा । सुसूत्रमिति सुविचारम् ।
(टि० ) एतदिति कर्माधिपत्यम् । तथाहीत्यादि एतस्येति चैतन्यस्य । तद्वद्यति: रेकेणेति कलेवरमन्तरेण । तत्त्वान्तरेति कायाकारपरिणतस्य भूतचतुष्टयस्य भवती (ता) तत्त्वतया स्वीकारात् । उपलब्घेति पूर्वमुपलब्धा उपलब्धचरी भूतपूर्ववृत्तेश्वरप्रत्ययः । शब्द विद्युदिति शब्दविद्युदादय उपादानं विनैवोत्पद्यन्त इति चेत् ततो भवदागमाभिप्रेततत्त्वचतुष्टयक्ष यप्रत्ययो भवति । निःप्रत्यूहेति निर्विघ्ना । प्रत्यू (हो) निरपूर्वः । निर्गतानिप्रत् यूहाणि (निर्गताः प्रत्यूहाः ) यस्याः पश्चापुसो (पो) अनव्ययविसृष्टस्तु विसर्गस्थाने स ( प ) त्वम् | 'निर्दुरर्वहिराविः प्रादुचतुराम्' [सि० हे० २२३1९] कपवर्गयोः पत्वम् ।
"
१८ नाप्युपादानकारणं कायश्चैतन्योपादेयस्य, परस्परानुयायिविकारवत्त्वं खट्टपादानोपादेययोर्लक्षणम्, यथा पटानुयायिनी लिमवत्त्वं तन्तूनाम् तन्त्वनुयायिनी लिमवत्त्वं च पटस्य; तथाहि - नीलतन्तुपटल परिर्घटितमूर्तिः पटो नील एव भवति, शुक्ल च पटो नीलीद्रवादिना रज्यमानो नीलतन्तुसन्तान एव भवतीति । तत्र न तावत् तनोरुपादानत्वोपपत्तिः, उपादानभावाभिमततनुभाजः शस्त्रसंपातादिजनितस्य विकारस्य वासीचन्दनकल्पानामन्यत्र गतचित्तानां वा चैतन्येऽनुपलम्भात् । यस्तु शस्त्रसंपाताद्यनन्तरं कस्यापि मूर्च्छादिचैतन्यविकारः, स रुधिरसंदर्शनपीडा भयादिसम्भव एव, न तु कायविकारकारणकः; पररुधिर संदर्शन व्याघ्रादिभयोत्पन्नमूर्च्छादिवत् । अस्तु वा कायविकारकारणकोऽसौ तथापि नोपादानकारणं कायः तस्मिन्नवस्थामात्रकारणतया तस्य सहकारिकारणत्वस्यैवोपपत्तेः, सुवर्णद्रवतायां दहनवत् ।
1
§૮ શરીરને ચૈતન્યરૂપ ઉપાદેય (કાર્ય)નુ' ઉપાદાન કારણ પણ કહી શકાશે નહિ, કારણ કે ઉપાદાન અને ઉપાદેયમાં એક બીજાના વિકારેાની અનુવૃત્તિ હોય છે. જેમકે, તંતુએની નીલિમા પટમાં જાય છે અને પટની નીલમા ત તુઓમાં જાય છે, તે આ પ્રમાણે છે. નીલ તંતુઓના સમૂહથી બનેલ પ૮ નીલ જે થાય છે અને નીલ દ્રવ્યથી ધેાળા પટને નીલ દ્રવ્યથી રંગતાં તે પટના તંતુએ પણ નીલ થઇ જાય છે. આ પ્રમાણે ઉપાદાન-ઉપાદેયનું લક્ષણ એક ખીજાના વિકારાને
| SR No. | 011612 |
| Book Title | Ratnakaravatarika Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |