________________
(૧૮) પગોને આશ્રય કરીને સેજે ચડાવે છે, તે રેગેને લીપદ કહે છે (સુરતમાં રસ ઉતરીને પગ વિગેરે જાડા થાયતે છે) पुराणोदक भूमिष्ठाः, सर्व तुषु च शीतलाः ये देशा स्तेपु जायन्ते, लीपदानि विशेषतः ॥ १ ॥
જે દેશમાં પાણી ભરાઈ રહેલું હોય, અને એ રૂતુમાં શીતલ (ભેજ) રહેતું હોય, તેવા દેશોમાં વિશેષે કરીને વીચદ રોગ થાય છે; पादयोस्नियोश्चापि, लीपदं जायते नृगां; काष्ठनाशास्वपि च, कोच दिच्छन्ति तद्विदः।२१
બે પગમાં બે હાથમાં માણસને તે રોગ થાય છે, પણ કેટલાક વિદ્વાનેને એ મત છે કે તે રાગ કાન હઠ અને નાકમાં પણ થાય છે. તથા “દિતિ મધુ મેહ તે “બરિત રોગ છે કે જેને હોય તે મધુમેહી કહેવાય છે, એટલે મધના જે તેને પિસાબ હેય છે, તે પ્રમેડ (પરમીઆ ) ના ૨૦ ભેદ છે, તે અસાધ્ય પણે ગણાય છે. તેમાં રાધાએ પ્રમેહે પ્રાયે બધા થી થાય છે, તે પણ વાત વિગેરે ઉકટ થવાથી ૨૦ ભેદો થાય છે, તેમાં કફથી ૧૦ પરથી ૬ અને વાયુથી જ થાય છે, અને એ બધા અચાવ અવસ્થામાં મધુમેડપણમાં થાય છે. કહ્યું છે કે, सर्वएच प्रमेहास्तु, कालेना प्रतिकारिणः मधुमेहत्वामायान्ति, तदाऽसाध्या भवंति ते ॥१॥
