________________
છે. સંઘને ટાળનારે છે, દંભને દૂર કરનાર છે, સમતાભાવ બક્ષનારે છે.
એમ પણ કહી શકાય કે, સમભાવ એટલે અહિંસા અને યથાર્થ દષ્ટિ એટલે અનેકાંત. : અહિંસા આત્માને નિર્મળ બનાવે છે. અનેકાંત વિચારને વિશદ્ધ અને વિશાળ કરે છે.
અહિંસા ભેગ-તૃષ્ણા ત્યાગ કરીને વીતરાગતા કેળવવામાં સમાયેલી છે. ખંડ સત્યામાં પણ અખંડ સત્યેનું આંશિક દર્શન, એ અનેકાંતષ્ટિની દેન છે.
આવી પ્રતીતિ કરાવવી એ જ શાસ્ત્ર રચનાને પ્રધાન ઉદ્દેશ છે.
અનેકાંત એ માત્ર વિચારો જ વિષય નથી, પણ આચરણ સુદ્ધામાં તેનું સ્થાન છે. અનેક પ્રમાણિત દષ્ટિઓને સમુચ્ચય, તે અનેકાંત....! તેને સંગ્રહનયથી બે વિભાગમાં સંગ્રહીએ તે તે વ્યવહારષ્ટિ અને નિશ્ચયષ્ટિ (પારમાર્થિક દૃષ્ટિ) એમ બે વિભાગમાં ગેઠવાઈ જાય છે.
પ્રથમ દૃષ્ટિ સ્થૂલ અનુભવ પર ઘડાયેલી છે. બીજી માન્યતા સૂક્ષ્મ અનુભવના આધારે નક્કી થાય છે.
સ્થૂલતાને કારણે પ્રથમમાં વિવિધ પ્રકારનાં અનુભવે હોય છે. બીજી દૃષ્ટિ સૂક્ષમ હેવાને કારણે, તેમાં અનુભવેની એક્તા હોય છે.
