________________
કવિનાં ક્યારત્ને
તમારા રૂપિયા હું હજમ નહી કરી જાઉં. તમે એની જરાય ચિંતા ન કરશે.”
૪૭
રાયચંદભાઈ એ કહ્યું • “ મને ચિંતા કેમ ન થાય ? મને તમારા કરતાં વધારે ચિંતા વળગી છે. તમારી અને મારી ચિ'તાનુ' કારણ તે આ લખાણ જ છે ને ? આના લીધે તે। મારે તમારી પાસે ચાલીસ-પચાસ હજાર રૂપિયા લેણા થાય છે, તેા પછી એ લખાણને જ નાશ કરીને આવી બધી નકામી ચિંતામાંથી શા માટે ન ઊગરી જવુ' ? ” વેપારી દયામણું મેાં કરીને ખેલ્યા · પણ આપ એવું શા માટે કરે ? હું... બે-ત્રણ દિવસમાં મારી જવાખદારી જરૂર અદા કરી દઈશ”
er
વેપારીએ આટલુ' કહ્યુ', એટલામાં તે રાયચંદભાઈ એ એ કરારના કાગળના ટુકડેટુકડા કરી નાખ્યા
પછી એમણે ઉદાર ભાવે દૃઢતાથી કહ્યુ... : “ રાયચંદ દૂધ પી શકે છે, લેાહી નહી...! હું ખરાખર જાણું છું, તમે વાયદાથી ખંધાઈ ગયા છે. પણ અત્યારે પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે, અને મારે તમારી પાસે ચાલીસ-પચાસ હજાર રૂપિયા લેણા પડ્યા છે. પણ જો હું એ રકમ વસૂલ કરું તા ભવિષ્યમાં તમારી સ્થિતિ શુ થાય ? હું તમારી અત્યારની સ્થિતિથી અજાણ્યા નથી. હવે મારાથી એક પાઈ પણ ન લઈ શકાય
,,
આમ કરીને રાયચંદ્ઘભાઈ એ જ્યારે એ કરારના છેલ્લા કાગળને પણ ફાડી નાખ્યા, ત્યારે પેલા વેપારી એમના ચરણામાં ઝૂકી પડ્યો એની આખા આંસુભીની બની ગઈ. એણે ગદ્ગદ સ્વરે કહ્યું: “તમે માનવ નહીં પણુ માનવતાની સાક્ષાત્ મૂર્તિ છે!! મનુષ્ય નહી' પણ દેવ છે !” [ અહિ'સા–દન, પૃ. ૩૦૯ ]
