________________
કવિનાં કથારને રેખાઓ ઊપસી આવીઃ “સંગમ! હું જાણું છું કે એ કઠેર ઉપદ્ર, એ મેહક હાવભાવ અને હાસ-વિલાસ એ બધું તેં જે ઊભુ કર્યું હતું પણ જે એ બધું તે ઊભું કર્યું ન હોત અને સહજપણે આવી પડયું હોત, તોપણ શું એ બધાં પ્રલોભનેની સામે સાધક હારી જાત? દેહનાં કો અને દેહનાં આકર્ષણે તે એને જ હરાવી શકે છે, જેનામાં દેહભાવ હોય. જે સાધક દેહાધ્યાસને–દેહ જ હું છું એવા ભ્રમને–વટાવી ગયો છે, વિદેહદશામાં સ્થિર છે, એને માટે આમા સિવાય બીજું બધું મિથ્યા છે, પ્રપંચ છે, છેતરામણ છે.”
“ભગવાન ! આપનું મબળ અજેય છે, આપનું ધૈર્ય અડેલ છે: દેવરાજ ઈન આપની આવી પ્રશંસા કરી હતી. મેં એને પડકાર કર્યો કે દેવની શક્તિની આગળ માનવીની શક્તિની શી વિસાત ? અન્નના કીડા જેવા માનવીનું સાહસ અને મનોબળ શું દૈવી બળની સામે ટકી શકે ખરું? પણ મારા આ અભિમાનના ચૂરેચૂરા થઈ ગયા ! આપનું આત્મબળ સૌથી ચડિયાતું છે, એ વાત હું સ્વર્ગલોકના ખૂણે ખૂણે ગાજતી કરી દઈશ. મારા જેવા માટે ઋદ્ધિશાળી દેવ પણ જ્યારે આપની સાધનાની શક્તિને હરાવી ન શક્યો, તો પછી ભવિષ્યમાં બીજે કઈ પણ દેવ આપની કસોટી કરવાની હિંમત જ નહીં કરે પ્રભુ! મેં આપને અપાર કષ્ટ આપ્યા, ભયંકર યાતનાએ આપી—એવી ભયંકર કે એની સામે પથ્થર પણ રોઈ ઊઠે! આ તો આપ હતા તે ટકી રહ્યા, બાકી આપના સિવાય બીજો કોઈ હેત તો એ તો ક્યાયનો ન રહેત!” સંગમનું મનોબળ હારી ગયુ હતું, છતાં હજી પણ એનો પિતાની દેવી શક્તિને અહંકાર દૂર થયો ન હતો.
ત્યારે મહાશ્રમણની પાંપણે કઈક ભીની થઈ ગઈ
