________________
વિકાસક્રમમાં ચૂનાધિકય *
૨ ૩ : માન સ્થિતિના કરતાં વિશેષ સારી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાનું રહે છે અને તેને માટે પિતાની એગ્યતા અને પ્રકાશ અનુસાર સાધને તે એકઠાં કરવા મથે છે.
વિકાસક્રમમાં ન્યૂનાધિય વિકાસકમમાં પ્રત્યેક પ્રાણીઓમાં નાધિક્ય સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે અને તેનું કારણ પણ તેવું જ વિચિત્ર છે. સાધ્યનું અજ્ઞાન, તેનું અકસપણું, તેને પ્રાપ્ત કરવામાં અસ્થિરતા, પ્રયત્નની ખામી, અવાંતર, આંતર અને બાહા પ્રત્યવા આવે તેની સામે થવાની અશક્તિ અને દઢ ભાવના તેમ જ વિનિયોગની ગેરહાજરી-આવાં કારણોને લીધે પ્રત્યેક પ્રાણુને વિકાસક્રમ ઓછો વધતે સ્પષ્ટ જણાય છે, છતાં એવી સ્થિતિ દરમ્યાન પણ પ્રત્યેક પ્રાણી પિતાના વિકાસ પ્રમાણે સુખને ખ્યાલ કર્યા કરે છે અને તેને પ્રાપ્ત કરવા સાધને એકત્ર કરે છે. વર્તમાન જીવનથી વિશિષ્ટ જીવન ભેગવવાની પ્રબળ ઈચ્છા તેના સ્થળ અથવા વિપુળ આકારમાં પ્રત્યેક પ્રાણમાં હોય છે એટલી વાત આટલા ઉપરથી સ્પષ્ટપણે સમજાય છે. સુખ શું છે
* વિકાસક્રમ એટલે Stages of Evolution. અહીં પ્રત્યેક પ્રાણી વિકાસમાં કેટલી હદે વધેલ છે તે પર વિચારણું છે. ઊલટી ક્રિયા કરવાથી વિકાસમાં હાનિ થવા ઉપરાંત અધઃપાત ૫શું થાય છે તે વાત ધ્યાનમાં રાખવાની છે. એકંદર વિકાસ આગળ જ વધ્યા કરે છે એમ સમજવાનું નથી. Theory of Evolution ઉદ્ધાતિવાદ અને જૈન ઉત્ક્રાન્તિવાદમાં આ માટે તફાવત છે. જેને પ્રગતિમાર્ગમાં વચ્ચે ઊલટી કિયા થાય તે પાત પણ થાય છે અને ચઢેલ સો પાન પાછા ઊતરી જવાય છે એ પાનમાં રાખવાનું છે.
