Page Text
________________
को. १५ ] अव्यक्तकारणसाधनानि ।
भेदानां परिमाणात् समन्वयात् शक्तितः प्रवृत्तेश्च ।
कारणकार्यविभागादविभागाद्वैश्वरूप्यस्य ॥ १५ ॥ __ " भेदानाम्” इति । भेदानाम् विशेषाणां महदादीनां भूतानां कार्याणां (११२) तत्परिहारः। कारणं मूलकारणमस्त्यव्यक्तम् । कुतः ? "कारणकार्य. अव्यक्तकारणसाध. विभागादविभागाद्वैश्वरूप्यस्य" । कारणे सत् कार्यनानि । तत्र कारण- मिति स्थितम् । तथा च यथा कर्मशरीरे सन्स्येवाकार्ययोविभागाविभागा- ङ्गानि निःसरन्ति विभज्यन्ते-'इदं कर्मशरीरं, एता. भ्यामव्यक्तसिद्धिरिति न्येतस्याङ्गानि '-इति; एवं निविशमानानि तस्मिन् प्रथमम् (१)। अव्यक्तीभवन्ति । एवं कारणान्मृत्पिण्डाद्धेमपिण्डाद्वा
कार्याणि घटमुकुटादीनि सन्त्येवाविर्भवन्ति विभज्यन्ते । सन्त्येव पृथिव्यादीनि कारणात्तन्मात्रादाविर्भवन्ति विभज्यन्ते, सन्त्येव च तन्मात्राण्य हङ्कारात् कारणात् , सन्नेवाहङकारः कारणान्महतः, सन्नेव च महान् परमाव्यक्तात् । सोऽयं कारणात् , परमाव्यक्तातू साक्षात् पारम्पर्येणान्वितस्य विश्वस्य कार्यस्य विभागः । प्रतिसगै तु मृत्पिण्डं सुवर्णपिण्डं वा घटमुकुटादयो विशन्तोऽव्यक्तीभवन्ति । तत्कारणरूपमेवानभिव्यक्तं कार्यमपे. क्ष्याव्यक्त भवति । एवं पृथिव्यादयस्तन्मात्राणि विशन्तः स्वापेक्षया तन्मात्राण्यव्यक्तयन्ति, एवं तन्मात्राण्यहङ्कार विशन्स्यहङ्कारमव्यकयन्ति, एवमहकारो महान्तमाविशन् महान्तमव्यक्तयति, महान् प्रकृति स्वकारणं विशन् प्रकृतिमव्यक्तयति । प्रकृतेस्तु' न क्वचिनिवेश इति सा सर्वकार्याणामव्यक्तमेव । सोऽयमविभागः प्रकृतौ वैश्वरूप्यस्य नानारूपस्य कार्यस्य स्वार्थिकः प्यम् ] । तस्मात् कारणे कार्यस्य सत एव विभागाविभागाभ्यामव्यक्तं कारणमस्ति ॥ इतश्चाव्यक्तमस्तीत्यत आह-“ शक्तित: प्रवृत्तेश्च इति" । कारणशक्तितः
कार्य प्रवर्तत इति सिद्धम् , अशक्तात् कारणात् कार्य( ११३) कारणस्य स्यानुपपत्तेः, शक्तिश्च कारणगता न कार्यस्याव्यक्तशक्तिस्तस्मिन् कार्य- स्वादन्या । न हि सत्कार्यपक्षे कार्यस्याव्यक्तताया स्याव्यक्ततया स्थितिरे- ऽन्यस्यां शत्तौ प्रमाणमस्ति । अयमेव हि सिकताभ्यवेति च द्वितीयम् (२)॥ स्तिलानां तैलोपादानानां भेदो यदेतेष्वेव सैलमस्त्य
नागतावस्थं न सिकतास्विति ॥ १ अनवस्थाभयात् । २. वैश्वरूप्यपदे । ३. कारणे कार्यस्याव्यक्तरूपेण स्थितिरेव तस्य ( कारण- ) शक्तिरितिभावः ॥
सां. का. ३
| SR No. | 010561 |
| Book Title | Tattva Kaumudi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Oriental Book Agency Poona |
| Publisher | Oriental Book Agency Poona |
| Publication Year | |
| Total Pages | 329 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 19 MB |