Tattva Kaumudi

SR No.: 010561
Original Sutra Author: N/A
Author: Oriental Book Agency Poona
Publisher: Oriental Book Agency Poona
Total Pages: 329
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 307

-XXVIII)
NOTES
33
घटत्वविशिष्टो घटः in the सविकल्पक stage. So, there is no new addition or creation of anything new by the mind. That this is the sense of gufto, is evident from his own verse in this context :-"निर्विकल्पकबोधेऽपि यात्मकस्यापि वस्तुनः। ग्रहणं लक्षणाख्येयं ज्ञात्रा शुद्धं तु गृह्यते ॥ ११८ ॥'' (p. 171 ). पार्थसारथि explains itव्यात्मकस्य, सामान्यविशेषात्मकस्येत्यर्थः । सामान्यावभासोऽपि प्रतीतिसिद्ध एव । न हि निर्विकल्पकेनाऽगृहीतस्य सविकल्पकेनापि ग्रहणं सम्भवति, न वाऽगृहीते सामान्ये व्यक्त्यन्तरे प्रत्यभिज्ञा संभवति । तस्मात् सामान्य विशेषश्च निर्विकल्पेऽपि प्रकाशत एव etc.
इन्द्रियं च साधर्म्यात्-जय० remarks :-यथान्यदिन्द्रलिङ्ग तथा मनोऽपीत्यर्थः. But वाच० criticises this view:-इन्द्रियान्तरैः सात्त्विकाहङ्कारो. पादानत्वं च साधर्म्यम्, न विन्द्रलिङ्गत्वम् । महदहङ्कारयोरप्यात्मलिङ्गत्वेनेन्द्रियत्वप्रसङ्गात् । तस्माद्व्युत्पत्तिमात्रमिन्द्रलिङ्गत्वं, न तु प्रवृत्तिनिमित्तम् ।
माठर reads पाह्यभेदाच in place of बाह्यभेदाश्च. This is noted by चन्द्रिका also. माठर's reading is preferable, because the second line of the Artan lays down the reasons of the arrira of इन्द्रियs, the two reasons being, गुणपरिणामविशेषात् and ग्राभेदात् .
The question is—how can one 3TEFIT create these mania fold fys whose functions differ? This question is raised by उद्योतकर in his न्यायवार्तिक ( Chow S. S., p. 70)-यदि पुनरिन्द्रियाण्येकात्मकानि स्युः, कारणस्वभावानुविधानादेकात्म्याद्विषयव्यवस्था न स्यात्, सर्वे सार्थमेकं वा सर्वार्थमति स्यात् । The reply to it is-गुणपरिणामविशेषात्. Although अहङ्कार is one, yet the three गुणs, accompanied by: 7 and 3rah, act and react upon one another ; therefore, the modified effects of अहङ्कार (i. e. the इन्द्रियs) differ in their functions.
XXVIII
माठर reads रूपादिषु in place of शब्दादिषु in the text:' बालराम also adopts this reading and observes :--चक्षुरादिक्रमेण पूर्वमिन्द्रियाणामभिधानात् 'शब्दादिषु ' इति पाठगे न सनिवेशितः । (p. 184, In.)
N.3