________________
-
अध्ययन ५ उ. १ गा. ९८-९९-आहारपरिभोगविधिः
४९५ यद्वा अर्द्धविन्नमाषः 'उडदवाकुला' इति भाषापसिद्धः । एतत् पूर्वोक्तं सर्वम् उत्पन्न शास्त्रमर्यादयोपलब्धं, पासुकं-निर्जीवं, मुधालब्ध मन्त्रतन्त्रादिप्रकारमन्तरेण प्राप्तं, तद् यदि अल्पं स्वल्पं सरसमन्नादिकं, वा-अथवा वहु प्रचुरम् असारमशनादिकम् , उपलक्ष्येति शेषः, नातिहीलयेत्=न निन्देत् । अल्पीयसि सरसवस्तुनि लब्धे-"कथमेतावतेवोदरपूतिर्भवेत्" इति, एवमसारवस्तुनि प्रचुरतरे लब्धे सति "किमनेन प्रचुरतरेणापि निष्प्रयोजनेने"-त्येवंरूपां निन्दां न कुर्यादिति हृदयम् । किन्तु मुधाजीवी-मुधा-व्यर्थ-निष्पयोजन शरीरेन्द्रियपुष्टिप्रयोजनविकलं जीवितुं शीलमस्येति सः, संयमयात्रानिर्वाहार्थमेव भिक्षाग्रहणशील इति भावः । यद्वा मुधाजीवी निर्दोपभिक्षाजीवी-जात्यायनाविष्करणपूर्वकभिक्षाग्राहक इत्यर्थः, दोषवर्जित संयोजनादिमण्डलदोषा यथा न भवेयुस्तथा भुञ्जीत । 'उत्पन्नं' इत्यनेन भोजन । ये सब यदि शास्त्रोक्त विधिसे प्राप्त हुए हों, प्रासुक हों, मंत्रतंत्र आदिका प्रयोग किये विना मिले हों, थोड़े हों या बहुत हों अर्थात् सरस अन्नादि थोड़ा हो और नीरस आहार बहुत हो तो मुधाजीवीअर्थात् संयमयात्राके निर्वाहके लिए जीवन धारण करनेवाला, अथवा निर्दोष अर्थात् जाति-आदिको न प्रगट करके भिक्षा लेनेवाला साधु उस आहारकी अवहेलना न करे । तात्पर्य यह है कि-सरस आहार कम मिले तो ऐसा न कहे कि-'इतने थोड़े आहारसे उदरपूर्ति कैसे होगी।' नीरस आहार अधिक मिले तो ऐसा न कहे कि-'इस बहुतेरे व्यर्थ आहारसे क्या लाभ?।' इस प्रकार आहारकी निन्दा न करे, किन्तु आहारके संयोजना आदि मण्डल दोषोंको टाल कर भोगे। અથવા કળથી યા અડદના બાકળાનું ભેજન, એ સર્વ જે શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી પ્રાપ્ત થયા હય, પ્રાસુક હોય, મત્ર-તત્ર આદિને પ્રયોગ કર્યા વિના મળ્યા હોય, , થડા હોય યા વધારે હોય, અર્થાત સરસ અન્નાદિ ડું હોય અને નીરસ આહાર વધારે હોય, તે મુધાજીવી–અર્થાત સ યમયાત્રાના નિર્વાહને માટે જીવન ધારણ કરનાર અથવા નિર્દોષ અર્થાત્ જાતિ આદિને પ્રકટ કર્યા વિના ભિક્ષા લેનાર સાધુ એ આહારની અવહેલના કરે નહિ, તાત્પર્ય એ છે કે સરસ આહાર ઓછો મળે તે એમ ન કહે કે “આટલા થોડા આહારથી ઉદરપૂતિ કેવી રીતે થશે?” નીરસ આહાર વધારે મળે તે એમ ન કહે કે “આ ઘણુ બધા વ્યર્થ આહારથી શું લાભ?” એ પ્રમાણે આહારની નિન્દા ન કરે, પરન્ત આહારના સચેજના આદિ મ ડલ દોષને ટાળીને ભગવે -
