________________
अध्ययन ५ उ. १ गा. १४-गोची कायचेष्टामकारः
३९५ अर्थात् जिस समय जिस देशमें जो कुल दुगुंछित न हों उन सब कुलोंमें गोचरी जावे, साधुको चाहिए कि ईर्यासमिति सोधता हुआ रागद्वेषरहित होकर भिक्षाके लिए विचरे ॥१४॥
टीका-गोचरे-भिक्षायां भिक्षार्थमित्यर्थः, द्रुतद्गुतस्य-शीघ्र-शीघ्रम् 'दवदवे' त्यस्याव्ययत्वेऽप्यार्षवात्सविभक्तिकत्वम्, यद्वा क्रियाविशेषणत्वेन द्वितीयान्त:बौचित्येऽप्यार्षत्वात्षष्ठ्यन्तवम् , न गच्छेत् न यायात् । भाषमाणः संलपन् च-तथा इसन्-हास्यं कुर्वन् नाभिगच्छेत् । उच्चावचम् उदक् च अवाक् च इत्युचावचम्-('मयूरव्यंसकादयश्च' (२।१।७२) इति निपातनात्समासः सिद्धिश्च) उच्चनीचात्मकमनेकविधमित्यर्थः । 'उच्चावचं नैकभेद'-मित्यमरः। कुलं गृहम् । तत्र द्रव्यत उच्चगृहं-सप्तभूमिकमासादादिकम् , शारदशशाङ्क-घनसार-हार-नीहार-कुन्दावदातमुधोज्ज्वलहादिकं मोत्तुङ्गतोरणादिकं च । भावत उच्चगृहं-धनधान्यादि
१ धातूपावभावनां प्रति फलांशस्य कर्मीभूततया फलसामानाधिकरण्ये द्वितीया। २ 'कुलं जनपदे गोत्रे, सजातीयगणेऽपि च । भवने च तनौ क्लीव'-मिति मेदिनी॥
'द्ववस्स०' इत्यादि ।साधु गोचरीके लिए जल्दीर (दड़बड़२) न चले। बातचीत करता हुआ, तथा हँसता हुआ भी गमन न करे। उच्चनीच अर्थात् धनवान् और निर्धन आदिके कुलोंमें सदा भिक्षाके लिए जावे ।
उच्च कुल दो प्रकारका है-(१) द्रव्यसे उच्च और (२) भावसे उच्च । (१) सतमंजिला आदि, शरदऋतुके चन्द्रमा, कपूर, हार, बर्फ, या कुन्द पुष्पके समान स्वच्छ, कलई (चूना) पोतनेसे जगमगाता हुआ, और जिसका फाटक खूब ऊंचा हो ऐसे महल आदि द्रव्य-उच्च कहलाते हैं।
। (२) धन-धान्यरूपी सम्पत्तिसे समृद्ध कुल भावसे उच्च कहलाता है। नीचा कुल भी दो प्रकारका है
दवदवस्स. त्यात साधु गोयशने भाटे तावणे वो न याले વાત-ચીત કરતે કે હસતા-હસતે પણ ન ચાલે ઉચ્ચ-નીચ અર્થાત્ ધનવાન-નિધન આદિનાં કુળમા સદા ભિક્ષા માટે જાય.
ઉચ્ચકુળ બે પ્રકારના છે: (૧) દ્રવ્યથી ઉચ્ચ અને (૨) ભાવથી ઉચ્ચ (१) सात-Horal राय, श२६ातुन। यद्रमा ४५२, (भातीना) २, ५२३ या કુંદપુષ્પની પિઠે સ્વચ્છ (ત) હોય, ચૂને પેળવાથી ઝગમગતા હોય અને જેનું ફાટક ખૂબ ઉચુ હોય એ મહેલ આદિ દ્રવ્ય–ઉચ્ચ કહેવાય છે (૨) ધન-ધાન્યરૂપી સંપત્તિથી સમૃદ્ધ કુળ ભાવથી ઉચ્ચ કહેવાય છે.
નીચકુળ પણ બે પ્રકારનાં હોય છે –
