________________
अध्ययन ४ गा. २६-मुगतेदौलभ्यम्
३६९ छाया-मुखास्वादकस्य श्रमणस्य, शाताकुलकस्य निकामशायिनः ।
उत्क्षालनाप्रधौतस्य, दुर्लभा मुगतिस्तादृशकस्य ॥२६॥ मुगति की दुर्लभता बतलाते हैं
सान्वयार्थ:-सुहसायगस्स-मुखकी आसक्ति रखनेवाले सायाउलगस्समुखके लिए व्याकुल रहनेवाले निगामसाइस्स-मर्यादासे अधिक सोनेवाले उच्छोलणापहोयस्स-शरीरकी विभूषा करनेवाले तारिसगस्स-ऐसे समणस्स-साधुको सुगईमुगति दुल्लहा दुर्लभ है ॥२६॥
टीका-मुखास्वादकस्य-मुखस्य याप्तमनोरमशब्दाापभोगस्य आस्वादका आसक्त्या ग्राहकस्तस्य, शाताकुलकस्य-शातार्थम्-मुखार्थम् आकुलका व्यग्रः उद्विग्नो वा तस्य, निकामशायिनः निकामम् अतिशयितं मध्यवत्तियामद्वयादधिक रात्रौ, निष्कारणं दिवसे वा शेते स्वपिति तच्छीलो निकामशायी-सूत्रार्थमननादिसमयमुल्लङ्घन्य शयानस्तस्य, उत्क्षालनाप्रधौतस्य-उत्क्षालनया-प्रक्षालनया मप्रकर्षार्थ-विभूषार्थ धौतानि-उज्ज्वलीकृतानि नयन-वदन-नख-कर-चरणवस्त्रादीनि येन स तस्य शरीरादिविभूषाकारिण इत्यर्थः । तादृशकस्य-तीर्थकराऽऽज्ञाऽनाराधकस्य, श्रमणस्य श्रमणब्रुवस्य वेशमात्रेण साधोः मुगतिः-सिद्धिलक्षणा गतिः दुर्लभा दुष्पापा 'भवती'-ति शेषः ।
प्राप्त हुए मनोज्ञ शब्दादि उपभोगोंको आसक्तिपूर्वक ग्रहण करनेवाले, सुखप्राप्ति के लिए व्याकुल रहनेवाले, दो मध्य प्रहरोंसे अधिक रात्रिमें, या कारणविशेष विना दिनमें अर्थात् सूत्रार्थके मनन करनेके समयका उल्लंघन होने तक सोनेवाले, तथा विभूषाके लिए आँख, मुख, नख, हाथ-पैर वस्त्र आदिको धोनेवाले अर्थात् शरीरको विभूषित करनेवाले; अतः तीर्थकरकी आज्ञाके विराधक, ऐसे श्रमणको सिद्धिगतिकी प्राप्ति दुर्लभ है। - પ્રાપ્ત થએલા મનેઝ શબ્દાદિ ઉપભોગને આસકિતપૂર્વક ગ્રહણ કરનાર, સુખપ્રાપ્તિને માટે વ્યાકુળ રહેનારા, બે મધ્ય પહેરેથી વધુ રાત્રિમાં ચા કારણ– વિશેષ વિના દિવસમાં અર્થાત સૂત્રાર્થનું મનન કરવાના સમયનું ઉલ્લઘન થાય
ત્યા સુધી સૂનારા તથા વિભૂષા (શોભા) ને માટે આખ, મુખ, નખ, હાથ-પગ વસ્ત્ર આદિને ધનાર અર્થાત્ શરીરને વિભૂષિત કરનારા એટલે કે તીર્થ કરની આજ્ઞાના વિરાધક, એવા શ્રમણને સિદ્ધિગતિની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે
