________________
भक्षमाणे वामलक्षणैकार्थसारवरूपमतिनिशि
अध्ययन ४ सू. १५ भिक्षुत्वसिद्धिः
२७१ त्रिकाऽऽशंसाविरहेण समितिगुप्त्यादिधारित्वरूपप्रतिनिमित्तमादाय भिक्षुत्व-समि त्यादिपालकत्वयोभिक्षुलक्षणैकार्थसमवायेन कथञ्चित्तादात्म्यलक्षणेन भिक्षमाणे - भिक्षमाणे वा भिक्षौ भिक्षुशब्दप्रवृत्तः, वर्तमानपर्यायमात्रग्रहणलक्षणऋजुसूत्रनयाभिप्रायाच्च भिक्षुत्वसिद्धिः ।
ननु पूर्वोक्तलक्षणं प्रवृत्तिनिमित्त कापायाम्बरधारिप्रभृतिष्वपि विद्यते, तेऽपि मार्ग पश्यन्त एव गच्छन्ति, तेन च तेषां समित्यादिपालकत्वं, मौनादिसमवलम्बनेन गुप्तिपालकत्वं चास्ति, ततश्च समिति-गुप्तिपालकत्वरूपप्रवृत्तिनिमित्तस्य तेष्वपि सत्त्वेन कुतो न तेषां भिक्षुशब्दव्यवहार्यत्वमिति चेत् ? ____ यत इहलोकाद्याशंसाविरहिततया समित्यादिपालकत्वमेव भिक्षुशब्दप्रवृत्तिनिमित्तसे भिक्षु शब्दकी प्रवृत्ति होती है, क्योंकि भिक्षुत्व और समितिगुप्तिपालकत्व दोनों धर्म भिक्षुमें कथञ्चित् तादात्म्यसम्बन्धरूप एकार्थसमवायसे रहते हैं । इसलिए भिक्षा न करते समय भी 'समितिगुप्तिपालकत्व' -रूप प्रवृत्ति-निमित्तसे भिक्षु शब्दकी प्रवृत्ति होती है।
शङ्का-समिति-गुप्तिपालकता तो गेरुआ आदि वस्त्र पहननेवालोंमें भी पाई जाती है । वे भी मार्ग देखकर ही चलते हैं इसलिए वे समितिका पालन करते हैं । और कभी-कभी मौन रखते हैं इसलिए गुप्तिका भी पालन करते हैं । जव उनमें समिति-गुप्तिपालकता पाई जाती है तो उन्हें भी भिक्षु क्यों नहीं कहना चाहिए ?
समाधान-इहलोक और परलोक सम्बन्धी आकांक्षा या स्वार्थरहित શબ્દની પ્રવૃત્તિ થાય છે, કારણ કે ભિક્ષુત્વ અને સમિતિગુપ્તિ-પાલકત્વ બેઉ ધર્મો ભિક્ષુમાં કઈપણ રીતે તાદાભ્ય-સબંધરૂપ એકાથ–સમવાયથી રહે છે તેથી ભિક્ષા ન કરતી વખતે પણ “સમિતિગુપ્તિ-પાલકત્વ રૂપ પ્રવૃત્તિનિમિત્તથી ભિક્ષુ શબ્દની પ્રવૃત્તિ થાય છે
શકા–સમિતિગુમિ-પાલકતા તે ગેરૂઆ આદિ વસ્ત્ર પહેરનારાઓમાં પણ જવામાં આવે છે તેઓ પણ માર્ગ જોઈને જ ચાલે છે, તેથી તેઓ સમિતિનું પાલન કરે છે, અને કઈ-કઈવાર મૌન રહે છે તેથી ગુપ્તિનુ પણ પાલન કરે છે, જે તેઓમા સમિતિગુણિ-પાલકતા જોવામાં આવે છે, તે તેમને પણ ભિક્ષુ કેમ ન કહેવા જોઈએ?
સમાધાન-ઈહલેક અને પરલેક સબધી આકાંક્ષા અથવા સ્વાર્થરહિત થઈને
