________________
९२
श्रीदशवैकालिकसूत्रे
भवति, तत्र श्राम्यन्ति = तपस्यन्त्याहारादिनिरासेन शरीरं क्लेशयन्तीति, भवभ्रमणहेतुभूतविषयेषु खिद्यन्तीति यद्वा अन्तर्भावितण्यर्थत्वात् श्राम्यन्ति-दमनेन श्रमयन्तीन्द्रियनोइन्द्रियाणीति श्रमणाः शमयन्ति = शान्ति नयन्ति कषायनोकपायरूपाऽनलमिति, शाम्यन्ति = विशङ्कटभवाटवीपर्यटद्भोगानलोज्ज्वलज्वालामालाजनितसन्तापकलापतो निवृत्ता भवन्तीति वा शमनाः । समानानि = स्वपरेषु तुल्यानि मनांसि येपामिति, कुशलमयैर्मनोभिः सह वर्त्तन्त इति वा समनसः, सम् = सम्यक् अणन्ति = प्रवचनं ब्रुवत इति, सम्यक् अण्यन्ते = कपायचतुष्टयं जित्वा 'समण' रूप होता है । इनमें 'श्रमण' का अर्थ यह है कि जो अनशन आदि तप करते हैं- परिषह सहते हैं, संसारमें परिभ्रमण कराने वाले इन्द्रियोंके विषयोंसे उदास रहते हैं, अथवा जो पांच इन्द्रियोंका तथा मनका दमन करते हैं । 'शमन ' का अर्थ यह होता है कि कपाय- क्रोध मान माया और लोभ तथा नोकपाय - हास्य रति अरति शोक भय जुगुप्सा स्त्रीवेद पुरुषवेद और नपुंसकवेद-रूपी अग्रिको शान्त कर देते हैं, विशाल भवाटवीमें पर्यटन करते हुए भोगरूपी अग्निकी धधकती हुई ज्वालाओंसे उत्पन्न हुए संतापके समूहको शुद्ध भावनासे शान्त करदेते हैं। 'समनस्' शब्दका यह अर्थ है कि जिनका मन स्व और पर में समान है, अथवा जिनके मनोयोग सदा शुद्ध रहते हैं । 'समण ' शब्दका अर्थ यह है कि जो सम्यक् प्रकार से प्रवचनका प्रतिपादन करते हैं अथवा चारों कपायोंको जीत लेते हैं ।
9
* સમણુ ” રૂપ થાય છે - શ્રમણ 'ના અર્થ એવા છે કે જે અનશન આદિ તપ કરે છે—પરિષહ સહે છે, સસારમાં પરિભ્રમણ કરાવનારા ઇન્દ્રિયાના વિષયેથી ઉદાસ રહે છે, અથવા જે પાંચ ઇન્દ્રિયનું તથા મનનું દમન કરે છે, ‘શમન' ના અ એવા થાય છે કે-વાય-ક્રોધ માન માયા અને લેાભ, તથા નાકષાય– હાસ્ય રતિ અતિ શેક ભય જુગુપ્સા સ્રવેદ પુરૂષવેદ અને નપુ સવેદ રૂપી અગ્નિને શાન્ત કરી નાંખે છે, વિશાળ ભવાટવીમાં પ`ટન કરતાં ભાગરૂપી અગ્નિની ભભકતી જ્વાલાઓમાંથી ઉત્પન્ન થતાં સતાપના સમૂહને શુદ્ધ ભાવનાથી શાન્ત કરી નાખે છે ઃ સમનસૂ’શબ્દને અથ એવા છે કે—જેનું મન સ્વ અને પરમાં સમાન હોય અથવા જેનાં મનાયેગ હંમેશ શુદ્ધ રહે. સમણું ’ શબ્દને અર્થ અવે થાય છે કે જે સમ્યક્ પ્રકારે પ્રવચનનું પ્રતિપાદન કરે છે અથવા ચારે કાયાને જીતી લે છે
"
