________________
श्रीदशवैकालिकसूत्रे
कोटिभवसञ्चितानि कर्कशतमान्यपि कर्माणि तपसाऽऽशुतरं विनश्यन्तीति दुस्तरसंसारसागरं शीघ्रमुत्तर्त्तुमभिलष्यतामहिंसासंयमाऽऽराधनतत्पराणां मुमुक्षूणामुग्रतपोऽवश्यमाश्रयणीयमित्याशयेनान्ते तपसः पृथनिर्देशः कृत इति भावः । इति प्रथमगाथार्थः ॥ १ ॥
ननु धर्मः शरीरेण रक्ष्यते, शरीररक्षणं चाहारेण भवति, स च परजीवनिकायोपमर्दनरूपाऽऽरम्भेण निष्पाद्यते, यत्र चारम्भो न तंत्र धर्मः संभवति, यथोक्तं श्रीस्थानाङ्ग सूत्रे -
८४
" दो ठाणाई अपरियाणित्ता आया णो केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज्जा सवयाए, तंजा - आरंभे चेत्र परिग्गहे चैव " इति, अस्य हि - " द्वे वस्तुनी अपरिज्ञाय आत्मा न केवलिमज्ञप्तं धर्म श्रोतुं लभेत, तद् यथा - आरम्भव परिग्रहश्च "
उत्तर-करोड़ों भवोंमें संचित किये हुए अत्यन्त कठोर कर्म, तपके द्वारा शीघ्र ही नष्ट हो जाते हैं । इसलिए दुस्तर संसाररूपी सागरको शीघ्र पार करनेकी अभिलाषा रखनेवाले, अहिंसा और संयमकी आराधनामें तत्पर रहनेवाले मोक्षाभिलाषियोंको अवश्य ही उग्र तपस्या करनी चाहिये, इस उद्देश्यसे भगवान्ने तपको अन्तमें अलग कहा है ॥१॥
धर्मका रक्षण शरीरसे होता है और शरीरका निर्वाह आहार से होता है। आहार पृथिवी आदिक षड्जीवनिकायके आरंभके बिना नहीं बन सकता, और 'जहां आरम्भ है वहां धर्म नहीं' यह सर्वज्ञ भगवान्ने कहा है, क्योंकि ठाणांग (स्थानाङ्ग) सूत्रके दूसरे ठाणेसे यह बात स्पष्ट है।
ઉત્તર—કરોડા ભવામાં સચિત કરેલાં અત્યંત કઠોર કમ તપની દ્વારા શીઘ્ર નષ્ટ થઈ જાય છે. એથી દુસ્તર સંસારરૂપી સાગરને શીઘ્ર પાર કરવાની અભિલાષા નખનારા, અહિંસા અને સંચમની આરાધનામાં તત્પર રહેનારા, મેાભિલાષીએએ અવશ્ય ઉગ્ર તપસ્યા કરવી જોઇએ એ ઉદ્દેશથી ભગવાને તપને છેલ્લુ જીદ કહ્યુ છે ॥ ૧ ॥
ધર્મનું રક્ષણ શરીરથી થાય છે અને શરીરને નિર્વાહ આહારથી થાય છે આહાર પૃથિવી આદિ છ જીવનિકાયના આરંભ વિના નથી અની શકતે, અને જ્યાં આક્ ભ છે ત્યા ધનથી' એમ સજ્ઞ ભગવાને કહ્યુ છે. ઠાણાંગ ( સ્થાનાંગ ) સૂત્રના ખીન્ત દાણામાં એ વાત સ્પષ્ટ છે. અર્થાત્ આરંભ અને
