________________
प्रथमः सर्गः २) पूर्व-पूर्व के विशेषण के रूप में उत्तर-उत्तर की स्थापना की गई है। अत: यहाँ एफावली अलंकार है। - घण्टापथ-निरत्ययमिति । तस्य दुर्योधनस्य निरत्ययं निर्बाधम् । आमायिकमित्यर्थः। अन्यथा जनानां दुर्ग्रहत्वादिति भावः । साम सान्त्वम् । 'साम सान्त्वमुभे समे' इत्यमरः । दानवर्जितं न प्रवर्तते अन्यथा लुन्धाद्यावर्जनस्य शुष्फप्रियः वाक्यैदुष्करत्वादिति भावः । उनञ्च 'लुब्धमर्थन ग्रहोयात् साधुमश्नलिकर्मणा । मूख छन्दानुरोधेन तत्वार्थेन च पण्डितम्' इति । तथा । भूरि प्रभूतम् । नतु कदाचित् स्वल्पमित्यर्थः । दानं धनत्यागः । सदित्यादराथ ऽव्ययम् । आढरानादरयोः सदसती' इति निपातसंज्ञास्मरणात् । तत्य क्रियां सक्रियां विरहय्य विहाय । 'ल्यपि लघपूर्वात्' इत्ययादेशो न प्रवतते | अनादरे दानवैफल्यादिति भावः । न चैवं सर्वत्र, येनाविवेकित्वं कोशहानिश्च स्यादित्याह-प्रेति । विशेषशालिनी अतिशययोगिनी । सक्रिया आदरक्रिया गुणानुरोधेन गुणानुरागेण विना न प्रवर्तते । पृथग्विना०' इत्यादिना तृतीया । गुणेष्वाटरो भूरिदानं चेति नोक्तटोपावकाश इत्यर्थः। अत्रोत्तरोत्तरस्य पूर्वपूर्वविशेषगतयात्थापनादेकावल्यलङ्कारः। तदुक्तं काव्यप्रकाशे-स्थाप्यतेऽपोह्यते वापि यथापूर्व परं परम् । विशेषणतया वस्तु यत्र सैकावली द्विधा' इति ॥ १२ ॥ वसूनि वाच्छन्न वशी न मन्युना स्वधर्म इत्येव निवृत्तकारणः । गुरूपदिष्टेन रिपौ सुतेऽपि वा निहन्ति दण्डेन सं धर्मविप्लवम् ॥१३॥ __ अ०-वशी सः वसूनि वाञ्छन् न, मन्युना न (किन्तु) निवृत्तकारणः (सन् ) स्वधर्मः एव (एषः) इति गुरूपदिष्टेन दण्डेन रिपौ सुते अपि वा धर्मविप्लवं निहन्ति ।
श०-वशी = जितेन्द्रिय, इन्द्रियों को अपने वश ( अधीन ) में रखने वाला । सः = वह (दुर्योधन)। वसूनि = धन को। वाच्छंन् न = चाहता हुआनहीं। मन्युना न = क्रोध से नहीं। निवृत्तकारणः = (लोभ, क्रोध इत्यादि) कारणों से रहित होकर । स्वधर्म इति एव = अपना धर्म है-यही
