SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 901
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ इन्द्रियस्थान-अ०७. (८४३) वर्णमाक्रामतिच्छायाभास्तुवर्णप्रकाशिनी। आसन्नालक्ष्यतेछायाभाःप्रकृष्टाप्रकाशते ॥ १४ ॥ छाया वर्णको छिपा लेतीहै अथवा यों कहिये कि वर्णरहित प्रतिबिम्बका छापा कहतेहैं ।और वर्ण प्रकाशयुक्त प्रतिविम्बको प्रभा कहतेहैं।छाया समीपके मनुष्यकी दिखाई देतीहै और प्रभा दूरके मनुष्यकी भी दिखाई देतीहै ॥ १४ ॥ नाच्छायोनाप्रभःकश्चिद्विशेषाञ्चिह्नयान्ततु । नृणांशुभाशुभोत्पत्तिकालेछायाःप्रभाश्रिताः ॥१५॥ किसी मनुष्यकी भी प्रभा और छाया विशेषरूपसे विकृत नहीं होती न कभी किसी मनुष्यको छायामें किसी प्रकारकी विशेषता देखने में आतीहै परन्तु जब किसी प्रकारका शुभ अथवा अशुभ होनेवाला होताहै तब ही छाया और प्रभामें किसीमकारके विशेष लक्षण दिखाई पड़तेहैं ॥ १५ ॥ कामलाक्ष्णोर्मुखपूर्णगण्डयोयुक्तमांसता । सन्त्रासश्चोष्णगात्रञ्चयस्यतंपरिवर्जयेत् ॥ १६ ॥ जिस रोगीके दोनों नेत्र कामलारोगसे पीले पडगयेहों, मुख बहुत भारी होगयाहो और दोनों कपोल मांससे फुले हुएसे होगये हों, अंगोंमें त्रास तथा उष्णता अधिक हो उस रोगीको त्याग देना चाहिये ॥ १६॥ उत्थाप्यमानःशयनात्प्रमोहंयातियोनरः। मुहर्मुहुर्नसप्ताहंसजीवतिविकत्थनः॥ १७ ॥ जो मनुष्य शय्यासे उठाया हुआ झट बेहोश होजाय और वारम्बार इसीप्रकार हो तथा प्रलाप अर्थात् अंटसंट वकता हो वह मनुष्य सात दिनकी आयुवाला होताहै अर्थात् सातरोजमें मरजाताहै ॥ १७॥ संसृष्टाव्याधयोयस्यप्रतिलोमानुलोमगाः । व्यापन्नाग्रहणीप्रायःसोऽर्द्धमासंनजीवति ॥ १८॥ जिसके शरीरमें प्रतिलोमगामी अर्थात् उल्टी चलनेवाली और अनुलोमगामी अर्थात् सीधी चलनेवाली दोनों प्रकारकी व्याधयें आपसमें मिलजावें और जिसकी ग्रहणी दोषोंसे युक्त हो वह मनुष्य प्रायः पंद्रह दिनमें मरजाताहै ॥ १८॥ उपद्रुतस्यरोगेणकर्षितस्याल्पमश्नतः। बहुमूत्रपुरीषंस्थाद्यस्यतंपरिवर्जयेत् ॥ १९॥
SR No.009547
Book TitleCharaka Samhita
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRamprasad Vaidya
PublisherKhemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai
Publication Year1923
Total Pages939
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Medicine
File Size48 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy