________________
ਢੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗਿਆਨ ਵਰਨੀਆ 8 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਬੱਦਲ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਜੀਵ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਬੱਦਲ ਹਟਨ ਤੇ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਵਿਚ ਦੁੱਖ ਸੁਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵੇਦਨਾ (ਭੋਗਨ) ਕਾਰਣ ਕਰਮ ਵਿਚ ਫਸਦਾ ਤੇ ਛੁਟਦਾ ਹੈ । ਫੇਰ ਸਮਾਂ ਆਉਣ ਤੇ ਕਰਮ ਰੂਪੀ ਬੱਦਲ ਹਟਨੇ ਤੇ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ, ਕੇਵਲ ਦਰਸ਼ਨ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਕਾਰਣ ਪਖੋਂ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਅਨੰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਨ ਹੈ ।
ਅਸੰਖਿਆਤ
ਜਿਵੇਂ ਜੜ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਨਾਲ ਸੰਕਧ ਬਨਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚੇਤਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਜੀਵ ਹੈ । ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਦਾ ਸੰਜੋਗ ਵਿਜੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸਾ ਦਾ ਕਦੇ ਸੰਜੋਗ ਵਿਜੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਜੀਵ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਭੇਦ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਅੱਗੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਭਿੰਨ 2 ਪਖੋਂ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।
1) ਚੇਤਨਾ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ
2) ਸਿੱਧ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰੀ
3) ਸਿੱਧ, ਤੱਰਸ (ਹਿਲਨ ਚਲਨ ਵਾਲੇ) ਸਥਾਵਰ । ਇਕਇੰਦਰੀਆਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਅੱਗ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਜੀਵ।
4) ਇਸਤਰੀ, ਪੁਰਸ਼ ਤੇ ਨਪੁੰਸਕ
5) ਸਿੱਧ, ਮਨੁੱਖ, ਦੇਵ, ਪਸ਼ੂ ਅਤੇ ਨਾਰਕੀ
6) ਇਕ ਤੋਂ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਸੰਗੀ ਅਤੇ ਅਸੰਗੀ।
7) ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਆਦਿ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਰੱਸ (ਹਿਲਣ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਇੰਦਰੀ ਤੋਂ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀ ਜੀਵ)
ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਭੇਦ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :
1) ਪਰੀਆਪਤ (ਪੂਰਨ) ਪਰਿਆਪਤ (ਅਪੂਰਨ)
2) ਸੁਖਮ (ਬਰੀਕ) ਬਾਦਰ (ਮਟੇ)
3) ਸੰਗੀ (ਵਿਕਸਿਤ ਮਨ ਵਾਲੇ) ਅਸੰਗੀ (ਅਵਿਕਸਤ ਮਨ ਵਾਲੇ ਹਿੱਤ, ਸੋਚਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਰਹਿਤ)
4) ਪ੍ਰਤੀਕ ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਇਕ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜੀਵ ਪ੍ਰਤਕ ਹੈ । ਇਕ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜੀਵ ਸਧਾਰਨ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਗੋਦ ਜਾ ਅਨੰਭ ਕਾਈਆਂ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਸੰਗੀ ਅਤੇ ਅਸੰਗੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ
ਜੋ ਜੀਵ ਸਿਖਿਆ, ਕ੍ਰਿਆ, ਉਪਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗਲਬਾਤ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ
੧੩੩
