________________
ਮਾਰਗ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਬਾਹਰਵਾਂ ਸਮੋਸਰਨ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਆਵਾਦੀ, ਅਕ੍ਰਿਆਵਾਦੀ, ਵਿਨੇਵਾਦੀ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਵਾਦੀ ਮੱਤਾ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਤੇਹਰਵਾਂ ਯਥਾਤੱਥ ਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰਨ ਹੈ ।
ਚੌਹਦਵਾਂ ਗ੍ਰੰਥ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਵਰਨਣ
ਪੰਦਰਵਾਂ ਆਦਾਨਿਆਂ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਾਰ ਹੈ ।
ਸੋਹਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਗੱਦ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਿਖਸ਼ੂ (ਮਣ) ਦਾ ਸਵਰੂਪ ਠੀਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਦੂਸਰਾ ਸ਼ਰੁਤ ਸੰਕਧ
ਸ੍ਰੀ ਸੂਤਰ ਕ੍ਰਿਤਾਂਗ ਸੂਤਰ ਦੇ ਸੱਤ ਅਧਿਐਨ ਹਨ । ਪਹਿਲਾ ਪੰਡਰਿਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਉਸ ਵਿਚ ਕਮਲ ਦੀ ਉਪਮਾ ਨਾਂਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਵਰੂਪ ਦਾ ਵਰਨਣ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸੁੰਦਰ ਰੂਪਕ ਰਾਹੀਂ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁਖਾਂ ਮੱਤਾ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ਪੰਜਵਾਂ ਤਿਆਗੀ ਭਿਖਸ਼ੂ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਇਕ ਕਮਲ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਦਲ ਦਲ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਤਿਆਗ ਭਿਖਸ਼ੂ ਕਮਲ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਤੱਪ ਤਿਆਗ ਸਦਕਾ ਅਵਾਜ਼ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਸੂਤਰਕਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਦਸਨਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਆਗ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਧਰਮ ਰੂਪੀ ਕਮਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਭਿੰਨ 2 ਮਤਾਂ ਦੇ ਭਿਖਸ਼ੂਆ ਦਾ ਵਰਨਣ ਵੀ ਹੈ । ਦੂਸਰੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਆਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ਜੋ ਕਰਮਬੰਧ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹਨ । ਤੀਸਰਾ ਅਧਿਐਨ 'ਅਹਾਰ ਪਰਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਰੱਸ ਅਤੇ , ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਚੌਥਾ ਅਧਿਐਨ
ਤਿਖਿਆਨ (ਪਛਖਾਣ) ਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਿਆਗ, ਪਛਖਾਨ, ਵਰਤ ਤੇ ਨਿਅਮ ਦਾ ਸਵਰੂਪ ਹੈ । ਪੰਜਵਾ ਆਚਾਰ ਸ਼ਰਤ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਿਆਗਨ ਯੋਗ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਛੇਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਆਦਰਕਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਜਾਦੇ ਆਦਰਕ ਮੁਨੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਤਾਂਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਂਵੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜੈਨ ਭਿਖਸ਼ੂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਖੁਸ਼ਕੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਆਦਰਕ ਖੂਨੀ ਦੀ ਅਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਤੱਤਵ ਚਰਚਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖਲੀ ਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੈ!ਸੱਤਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਨਾਲੰਦੀਆ
