________________
:
ਸਮਣ ਸੂਤਰ
42. ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਸੂਤਰ
ਜ਼ਰੂਰਤ ਸਮੇਂ ਨਾਮ,
(737)ਯੁਕਤੀ ਪੂਰਵਕ, ਠੀਕ ਰਾਹ ਵਿਚ, ਸਥਾਪਨਾ, ਦਰੱਵ ਅਤੇ ਭਾਵ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਆਗਮ
ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਆਖਦੇ ਹਨ।
(738)ਦਰੱਵ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਸੁਭਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਿਚ ਜਿਸ ਸੁਭਾਵ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸੁਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਦਰੱਵ ਦੇ ਇਹ ਚਾਰ ਭੇਦ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਹਨ।
(739)ਇਸ ਲਈ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। (1) ਨਾਮ (2) ਸਥਾਪਨਾ (3) ਦਰੱਵ (4) ਭਾਵ। ਦਰੱਵ ਦੀ ਸੰਗਿਆ (ਨਾਉਂ) ਨੂੰ ਨਾਮ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ
(740)ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਵਸਤੂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਥਾਪਨਾ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਹੈ, ਉਹ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ (1) ਸਾਅਕਾਰ (ਸ਼ਕਲ ਵਾਲਾ) (2) ਨਿਰਆਕਾਰ (ਸ਼ਕਲ ਰਹਿਤ)। ਬਨਾਵਟੀ ਜਾਂ ਨਾ ਬਣਾਏ ਅਰਹਿੰਤ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਾਆਕਾਰ ਸਥਾਪਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥ ਵਿਚ ਅਰਿਹੰਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਨਿਰਾਕਾਰ ਸਥਾਪਨਾ ਹੈ।
(741)ਜਿੱਥੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਭੂਤ ਜਾਂ ਭਵਿੱਖ ਸਵਰੂਪ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ
154
