________________
1. ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਵਦੇਵ
1
ਆਪ ਪਹਿਲੇ ਜੈਨ ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਨ । ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਨਾਭੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਮਰੂ ਦੇਵੀ ਸੀ । ਆਪ ਮੱਨੁਖੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸਨ । ਆਪ ਦੇ 100 ਪੁੱਤਰ ਤੇ 2 ਪੁੱਤਰੀਆਂ ਬ੍ਰਾਹਮੀ ਤੇ ਸੁੰਦਰੀ ਸਨ । ਆਪਦੇ ਵਡੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਭਰਤ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਪਿਆ ।ਆਪ ਆਪਣੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਨ । ਆਪ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਉਪਰ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਹਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ । ਆਪ ਦਾ ਵਰਨਣ ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਵੈਦਿਕ ਗਰੰਥ ਰਿਗਵੇਦ ਅਤੇ 18 ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।
2. ਭਗਵਾਨ ਨੇਮੀ ਨਾਥ
ਆਪ 22ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਨ । ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਜੇ ਸੀ । ਆਪ ਸੰਸਾਰਿਕ ਪੱਖੋਂ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਉਪਰ ਅਤਿਆਚਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ । ਆਪ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਦੀ ਲਈ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਰਾਜੁਲ ਨੂੰ ਵਿਆਹੁਣ ਗਏ, ਤਾਂ ਆਪਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਅਨੇਕਾਂ ਪਸ਼ੂ ਬਰਾਤੀਆਂ ਲਈ ਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਨ । ਆਪਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਰਾਤ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕੈਦੀ ਪੁਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਛੁੜਵਾਇਆ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਜੈਨ ਸਾਧੂ ਦੀਖਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਲਈ । ਆਪ ਦਾ ਨਿਰਵਾਣ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਚ ਗਿਰਨਾਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ।
3. ਭਗਵਾਨ ਪਾਰਸ਼ ਨਾਥ
ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਂਵੀਰ ਤੋਂ 250 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ । ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਭਗਵਾਨ ਪਾਰਸ਼ ਨਾਥ ਤੋਂ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ਵਸੈਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਵਾਮਾ ਦੇਵੀ ਸੀ । 100 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਆਪਦਾ ਨਿਰਵਾਨ ਸਮੇਤ ਸ਼ਿਖਰ (ਬਿਹਾਰ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਅੱਜਕੱਲ ਪਾਰਸ਼ਨਾਥ ਹਿੱਲ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
1.
ਕੁਲ ਤੀਰਥੰਕਰ ਜਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ 170 ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਉਤਸਰਪਨੀ ਅਤੇ ਅਵਸਰਪਣੀ ਕਾਲ ਜੰਬੂਦੀਪ ਦੇ ਭਰਤ ਖੰਡ ਵਿਚ ਹੀ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਮਹਾਵਿਦੇਹ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ 20 ਹੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ । ਉਥੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚੌਥਾ ਕਾਲ ਹੀ ਚਲਦਾ ਹੈ 124 ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਭਰਤ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ ।
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ
11
