________________
प्रियदर्शिनी टीका म० ३ गा ११ मानुष्यत्वेऽपि वीर्यस्य दोलभ्यम् ७८९
'पहवे' इत्यादि । चकारो ह्यर्थ, यतः वहवो जना रोचमाना अपि धर्म अद्धावन्तोऽपि 'ण' तद्-वीयं नो प्रतिपद्यन्ते चारित्रमोहनीयकर्मोदयात् न प्राप्नुवन्तीत्यर्थः । श्रेणिका दिवत् ॥ १० ॥
मानुपत्वादेः फलमाहमूलम्-माणुसत्तम्मि आयाओ, जो धम्म सुच्च सदहे।
तवस्सी वीरिय लंडु, सवंडो णिzणे रेय ॥११॥ छाया-मानुपत्वे आयातो, जो धर्म श्रुत्वा अद्वत्ते।
तपस्वी वीर्य लब्ध्या, संटतः निर्धनोति रजः॥ ११ ॥ टीका--' माणुसत्तम्मि ' इत्यादि।
मानुपत्वे आयात =मनुष्यदेहे समागतः सन् यः जीवः, धर्म श्रुत्वा श्रद्धत्ते-- धर्मे श्रद्धावान् माति, स तपस्वी-निदानाद्यभागात् प्रशस्ततपोयुक्तः, वीर्य मोक्षप्राप्तिके अधिकारी माने जाते हैं । ( रोयमाणा वि नवे-रोचमाना अपि यहवः) क्यो कि अनेक मनुष्य ससार मे ऐसे भी हैं जो धर्म में अदा तो रखते हैं परन्तु चारित्रमोहनीय कर्म के उदय से (नो य ण पडियज्जए-नो च तत् प्रतिपद्यन्ते ) उस समय मे वीर्योल्लास को प्राप्त नहीं कर सकते है अर्थात् सयममे पराक्रम नहीं फोड़सकते है। तात्पर्य यह है, फि-मनुष्यभव, धर्मश्रवण एव श्रद्धा इन तीनों के पाने पर भी सब मनुष्य सयममे वीर्योल्लासवाले नहीं देखे जाते हैं, अतः यह दुर्लभ है॥१०॥ मनुष्यभव आदि के फल को सूत्रकार कहते हैं-माणुसत्तम्मि इत्यादि ।
अन्वयार्थ-(माणुसत्तम्मि आयाओ-मानुषत्वे आयातः) मनुष्य देह में आया हुवा (जो-यः) जोजीच (धम्म सुच्चा सद्दहे-चर्म श्रुत्वा श्रद्धत्ते) अधिकारी मानवामामा छ रोयमाणा वि वहवे-रोचमाना अपि वह भसा સ સારમાં અનેક મનુષ્ય એવા પણ છે જે ધર્મમાં શ્રદ્ધા તે રાખે છે પરતુ ચારિત્ર भारतीय भना यथा श्रद्धा आपा छता नो य ण पडिवज्जए-नोच तत् प्रति
તે ધર્મ વરણી કરવામા પુરૂષાર્થ કરી શકતા નથી એટલે કેસ યમમા પરાક્રમ દેખાડી શકતા નથી તાત્પર્ય એ છે કે મનુષ્યભવ, ધર્મશ્રવણ અને તેમાં થતી શ્રદ્ધા આ ત્રણે વસ્તુઓ પ્રાપ્ત કરવા છતા પણ સઘળા મનુષ્ય સ યમના માર્ગે કશું કરવામાં પુરૂષાર્થ કરતા દેખાતા નથી માટે જ તે દુર્લભ છે કે ૧૦
भनुष्यस माहिना ने सूत्रा२ छ-माणुसत्तम्मि-त्यादि मन्या-माणुसचम्मि आयाओ-मानुष्यत्वे आयात मा मनुष्य मा मावा वाजो-य २० धम्म सुच्चा सहे-धर्म श्रुत्वा श्रद्धत्ते धभर्नु श्रपीतमा
