________________
प्रियदर्शिनी टीका भ० ३ गा० ९ गुप्ताचार्यरोहगुप्तयोर्वाद ७४१
अपि च-समभिरूढनयानुसारेण जीनपदेशो नोजीको भवितुमर्हति, अतः सिद्धान्तेऽपि नोजीवोऽस्तीति मन्यते । अनुयोगद्वारसूत्रे हि-प्रमाणद्वारान्तर्गत नयप्रमाण विचारयता भगवता मोक्तम्-~
"समभिख्दो सहनय भणइ-जइ कम्मधारएण भणसि तो एवं भणाहि-जीवे य से पएसे य, से पएसे नोजीवे " इति ।
छाया-समभिरुटः शन्दनय भणति-यदि कर्मधारयेण भणसि, तर्हि एव भण-जीवश्च स प्रदेशश्च स प्रदेशो नोजीवः । इति ।।
तदनेन प्रदेशलक्षणो जी देशो नोजीव उक्तः । यथा घटैकदेशो नोघट इति । जीव से पृथक् होते हुए अवश्य पृथक् वस्तु हैं, ऐसा मानने मे क्या विरोध हो सकता है। अतः वह जीव और अजीव इनसे विलक्षण होने से "नोजीव है" ऐसा कहा जाता है।
और भी-समभिरूढनय की अपेक्षा से जीवप्रदेश नोजीव ही होना चाहिये तभी तो सिद्धान्त में "नोजीव है। ऐसा माना गया है। अनुयोगदारसूत्र में प्रमाणद्वारान्तर्गत नयप्रमाण का विचार करते समय भगवान ने कहा है
"समभिरूढो सहनय भणइ, जइ कम्मधारएण भणसि तो एव भणाहि-जीवे य से पएसे य, से पएसे नोजीवे" इति छाया-समभिरूढः शब्दनय भणति, यदि कर्मधारयेण भणसि, तर्हि एव भण-जीवश्च स प्रदेशश्च, स प्रदेशो नोजीवः । इति । . इस पाठ से यह कहा गया है कि प्रदेशलक्षण जीव का एक देश नोजीव है। जिस प्रकार घट का एक देश नोघट है। इस प्रकार વત છે એવું માનવામાં કર્યો વિરોધ હોઈ શકે? આથી તે જીવ અને અજી. વથો કાઈક જુદુ જ હોવાથી “જીવ છે” એવું કહી શકાય તે ઉપરાંત સમભિરૂઠનયની અપેક્ષાએ તે જીવપ્રદેશ ને જીવ જ હોવું જોઈએ માટે સિદ્ધાતમા “જીવ છે ” એવુ માનવામાં આવે છે અનુયાગદ્વારસૂત્રમાં પ્રમાણુ દ્વારા અન્તર્ગત નયપ્રમાણને વિચાર કરતી વખતે ભગવાને કહ્યું છે !
समभिरुढो सहनय भणड-जइ कम्मधारएण भणसि नो एव भणाहि जीवे य से पएसे य, से पएसे नो जीवे " इति।
छाया-समभिरुहः शब्दनय भणति यदि कर्मधारयेण भणसि, तर्हि एव भण जीवश्च स प्रदेशश्च, स प्रदेशो नोजीवः इति ॥
- આ પાઠથી એમ કહેવામાં આવેલ છે કે, પ્રદેશ લક્ષણ જીવનો એક દેશ જીવ છે જેવી રીતે ઘટને એક દેશ નઘટ છે આ રીતે યુક્તિ પૂર્વક
