________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३ गा० ९ एकसामयिक क्रियाद्वये गुरुशिष्ययो सवाद ७१३ वत्स ! उपयोगयुग युगपन्नोपपद्यते, छायातपवत् - युगपत् क्रियाद्वयानुभवस्त्वयाऽभ्युपगम्यते स तव क्रमेणैव सपद्यते न तु युगपत् । परंतु तत् त्वया न लक्ष्यते, समयावलिकादेः कालस्य सूक्ष्मत्वात्, तथा मनसश्चातिचलत्वेनाऽतिम्रक्ष्मतया शीघ्र सचारित्वात् । तस्मादनुभवसिद्धत्वादित्य सिद्धोऽयं हेतुः ॥ १ ॥
,
किंच - मनः सूक्ष्मातीन्द्रियपुद्गलस्कन्धनिर्वृतत्वात् सूक्ष्मम् शीघ्रसंचारस्वभावत्वात् शीघसंचारि च । एवभूत मनः यस्मिन् श्रनादिद्रव्येन्द्रियविषये शब्दादौ
आचार्य ने गगाचार्य की बात सुनकर कहा कि वटस' एक काल मे एक जीव के दो उपयोग सभवित नही होते हैं जैसे गया और आतप एक साथ दो क्रियाओं का अनुभव तुम जो मान रहे हो सो वह भ्रम है । क्रियादय का अनुभव तो क्रम २ से ही होता है, परन्तु वह लक्षित नही होता है, क्यों कि समय आवली आदि जो काल है वह अतिसूक्ष्म है । तथा मन भी अतिचचल एव सूक्ष्म है इसलिये उसका सचार शीघ्र होने से ऐसा मालूम पडता है कि दो क्रियाओं का युगपत्- अनुभव हो रहा है इसलिये “ अनुभवसिद्धत्वात् " यह हेतु असिद्ध है ।
मन सूक्ष्म इसलिये है कि वह सूक्ष्म, अतीन्द्रिय पुद्गल स्कध से निर्वर्तित-रचित हुआ है । उसका स्वभाव शीघ्र सचरण करने का है । इस स्वभाववाला यह मन जिस श्रोत्रइन्द्रिय आदिके विषयभूत शब्दा
તેમ એ અનુભવ સિદ્ધ વાત છે ધનગુપ્તઆચાર્ય ગંગાચાર્યની આ પ્રમા થેની વાત સાભળીને કહ્યુ, હે વત્સ! એક સમયમા એક જીવને એ ઉપયાગ ઞભવિત થતા નથી જેમકે છાયા અને તાકે, એકી સાથે એ ક્રિયાઓના અનુભવ જેને તમે માની રહ્યા છે તે તમારા ભ્રમ છે. ક્રિયાયને અનુભવ તા ક્રમ ક્રમથી જ થાય છે પર તુ તે લક્ષિત થતા નથી કેમકે, સમય આવલી સમયનેાક્રમ આદિ જે કાળ છેતે અતિ સૂક્ષ્મ છે તેજ પ્રમાણે મન પણ સ્મૃતિ ચચલ અને સૂક્ષ્મ છે એટલા માટે તેના સચાર વેગવત હોવાથી એવુ જણાય છે કે જાણે એ ક્રિયાઓના યુગપત્ અનુભવ થઈ રહ્યો છે પણ એ ભ્રમ છે આથી તમારી " अनुभवसिद्धत्वात् " सा नवा सिद्धांत असिद्ध छे
સન સૂમ એ માટે છે કે તે સૂક્ષ્મ, અતીન્દ્રિય પુદ્ગલ સ્ક ધથી નિવૃતિ રચિત થયેલ છે તેના સ્વભાવ શીઘ્ર સ ચરણુ કરવાના છે. આ પ્રકારના સ્વભાવવાળુ આ મન જે શ્રોત્રેન્દ્રિય વગેરેના આ વિષયભૂત શખ્વાહિઽમા જે સમયે સ યુક્ત
४० ९०
