Page Text
________________
-
प्रियदर्शिनी टोका १० २ गा० ४४ दर्शनपरीपहे भूतवादिप्रकरणम् ५३५ वायुविशेषोऽ"नई ततोऽप व इति मन्यते, तर्हि जीव एष नामान्तरेण स्वीकृतो भवति, अस्तु यत् किंचिदेतत्, कथमपि भूतसादायमानेण न चैतन्याविर्भाव इति सिद्धम्, पृथिव्यादिपु एकत्र व्यवस्थापितेष्वपि चैतन्यानुपलब्धेः। अथ कायाकारपरिणती सत्या तदभिव्यक्तिरिष्यते, तदपि न, यतो लेप्यमयपुत्तलिकाया समस्तभृतसद्भावेऽपि जडत्वमेयोलभ्यते, तदेवमन्वयव्यतिरेकाभ्यामालोच्यमानो उसका सड़ना हो नही सकता है। यदि इस पर में कहा जाय कि "सूक्ष्म वायु तथा अग्नि वहां से अपगत हो चुकी है अतः शरीर में मरण का व्यवहार हो जायगा" सो ऐसा कहना आत्मा के ही सद्भाव का ख्यापक माना जाता है । तुम जिसे सूक्ष्म वायु या अग्नि करते हो हम उसे आत्मा कहते हैं। भूतसमुदाय से चैतन्य का आविर्भाव इसलिये भी सिद्ध नहीं होता है कि एक ही जगह इन चारों को स्थापित करने पर भी उनसे चैतन्य की उपलब्धि नहीं होती है। यदि भूतवादी इस पर यों कहे कि "जय ये भूत कायाकार परिणत होते हैं तब ही जाकर इन से चैतन्य की अभिव्यक्ति होती है" सो ऐसा कहना भी इस लिये उचित नहीं है कि लेप्यमयपुत्तलिका में समस्तभूतों का सद्भाव होने पर भी वहा चैतन्य की उपलब्धि नही होती है, किन्तु जड़ता ही उपलब्ध होती है। कार्यकारणभाव अन्वयव्यतिरेक के सद्भाव मे ही बनता है । इस प्रकार यही भूत और चैतन्य का अन्वयव्य तिरेक घटित नही होता है, अतः भूतों का कार्य ત્યાથી અપગત થઈ ગયેલ છે, આથી શરીરમાં મરણને વહેવાર થવાને છે.” તે એવું કહેવું તે આત્માના સદૂભાવને વ્યાપક મનાય છે. તમે સૂમ વાયુ અગરતે અગ્નિ કહો અમે તેને આત્મા કહીયે છીએ ભૂત સમુદાયથી ચિતન્યને આવિર્ભાવ એ માટે પણ સિદ્ધ નથી થતું કે, એક જ જગ્યાએ તે ચારેને ભેળા કરવા છતા પણ તેમાં ચિતન્યની ઉપલબ્ધિ થતી નથી જે કદાચ ભૂતવાદી આ ઉપર એવું કહે કે, “જારે એ ભૂતકાયઆકાર પરિણત હોય છે ત્યારે જ જઈને તેનાથો ચિતન્યની અભિવ્ય િત થાય છે ” તે એવું કહેવું પણ એ માટે ઠીક નથી કે, લેપ્યમય પુતલીકામાં સમસ્ત ભૂતને સદભાવ હોવા છતા પણ ત્યા ચૈતન્યની ઉપબ્ધિ થતી નથી પર તુ જડતાજ ઉપલબ્ધ થાય છે કાર્યકારણુ ભાવ અન્વય વ્યતિરેકના સદ્દભાવમાં જ બને છે આ પ્રકાર અહિ ભૂત અને ચૈતન્યને અન્વય વ્યતિરેક ઘટીત થતો નથી માટે ભૂતનું કાર્ય ચૈતન્ય છે તે કોઈ પ્રકારે સિદ્ધ થતુ નથી આ માટે આ ચેતન્ય ગુણ
| SR No. | 009352 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 961 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 28 MB |