Page Text
________________
५३९
प्रियदर्शिनी टीका अ० २ गा० ४४ दर्शनपरीपछे भूतवादिप्रकरणम् वायुविशेशेन ततोsप व इति मन्यते, तर्हि जीव एव नामान्तरेण स्वीकृतो भवति, अस्तु यत् किंचिदेतत् कथमपि भूतसदृदायमात्रेण न चैतन्याविर्भाव इति सिद्धम्, पृथिव्यादिपु एकत्र व्यवस्थापितेष्वपि चैतन्यानुपलब्धेः । अथ कायाकारपरिणतौ सत्या तदभिव्यक्तिरिष्यते, तदपि न, यतो लेप्यमयपुत्तलिकाया समस्तभृतसद्भावेऽपि जडत्वमेवोलभ्यते, तदेवमन्वयव्यतिरेकाभ्यामालोच्यमानो उसका सड़ना हो नही सकता हैं। यदि इस पर यों कहा जाय कि " सूक्ष्म वायु तथा अग्नि वहा से अपगत हो चुकी है अतः शरीर में मरण का व्यवहार हो जायगा " सो ऐसा कहना आत्मा के ही सद्भाव का ख्यापक माना जाता है । तुम जिसे सूक्ष्म वायु या अग्नि करते हो हम उसे आत्मा कहते हैं। भूनसमुदाय से चैतन्य का आविर्भाव इसलिये भी सिद्ध नही होता है कि एक ही जगह इन चारों को स्थापित करने पर भी उनसे चैतन्य की उपलब्धि नही होती है | यदि भूतवादी इस पर यों कहे कि " जब ये भूत कायाकार परिणत होते हैं तब ही जाकर इन से चैतन्य की अभिव्यक्ति होती है " सो ऐसा कहना भी इस लिये उचित नहीं है कि लेप्यमयपुत्तलिका में समस्तभूतों का सद्भाव होने पर भी वहां चैतन्य की उपलब्धि नही होती है, किन्नु जड़ता ही उपलब्ध होती है । कार्यकारणभाव अन्वयव्यतिरेक के सद्भाव मे ही बनता है । इस प्रकार यहां भूत और चैतन्य का अन्वयव्यतिरेक घटित नही होता है, अतः भूतो का कार्य
ત્યાથી અપગત થઈ ગયેલ છે, આી શરીરમા મરણને વહેવાર થવાના છે” તેા એવુ કહેવુ તે આત્માના સદ્દભાવના ખ્યાપક મનાય છે તમે સૂક્ષ્મ વાચુ અગરતા અગ્નિ કહા ! અમે તેને આત્મા કહીયે છીએ. ભૂત સમુદાયથી ચૈતન્યના આવિર્ભાવ એ માટે પણ સિદ્ધ નથી થતા કે, એકજ જગ્યાએ તે ચારેને ભેળા કરવા છતા પણ તેમા ચૈતન્યની ઉપલબ્ધિ થતી નથી ને કદાચ ભૂતવાદી આ ઉપર એવુ કહે કે, “ જ્યારે એ ભૂતકાયય્યાકાર પરિણત હાય છે ત્યારે જ જઈ ને તેનાથી ચૈતન્યની અભિવ્ય િત થાય છે ” તે એવુ કહેવું પણ એ માટે ઠીક નથી કે, લેપ્યુમય પુતલીડામા સમસ્ત ભૂતાને સદ્ભાવ હાવા છતા પણ ત્યા ચૈતન્યની ઉપલબ્ધિ થતી નથી પરંતુ જડતાજ ઉપલબ્ધ થાય છે કાર્ય કારણુ ભાવ અન્વય વ્યતિરેકના સદ્ભાવમા જ અને છે આ પ્રકાર અહિં ભૂત અને ચૈતન્યના અન્વય વ્યતિરેક ઘટીત થતા નથી માટે ભૂતાનુ કાય ચૈતન્ય છે તે કઈ પ્રકારે સિદ્ધ થતુ નથી આ માટે આ ચૈતન્ય ગુણ
| SR No. | 009352 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 961 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 28 MB |