Page Text
________________
५०४
उत्तराध्ययनस्ते
अस्य गाथाद्वयस्याय निष्कर्ष:- माया अपकर्षे 'नाह किंचिज्जानामि, मूर्खोऽस्मि, यत्र तत्र पराजितो भवामि ' इत्येन परितापो न कर्तव्यः उत्कर्षे श्रुतमदो न कर्तव्यः । किन्तु कर्मविपाकोऽयमिति ज्ञात्वाऽऽत्मनः स्थिरीकरणेन द्विविधोऽपि प्रज्ञापरीपदः सोढव्यः ।
अत्र प्रज्ञापकर्पे दृष्टान्तः प्रदर्श्यते-
पुष्पदन्ताचार्यः शिष्यपरिवारेण सह चम्पानगर्या समरसृत । तेषु शिष्येषु भद्रमविनामकः शिष्योऽतीत्रमन्दमतिरासीत् । स आवश्यक समाप्यनन्तर दशवैकालिक सूत्राभ्यासार्थं प्रवृत्तः, परन्तु तदा तस्य प्रवलज्ञानावरणीयान्तरायकर्मों दयो जातस्ते नैकमप्यक्षर न स्मरति, ततोऽसौ चिन्तयति अहमस्मि पूर्वधराचार्यस्य शिष्यः, आचार्यो वात्सल्येन मामध्यापयति, अन्ये मुनयचापि प्रेम्णा मामक्षरं आत्मा को अपने स्वभाव में स्थिर करते हुए प्रज्ञा के प्रकर्ष को सहन करना यह भी प्रज्ञापरीपह है । इस तरह प्रज्ञा के उत्कर्ष और अपकर्ष के भेद से यह परीपह दो प्रकार का हो जाता है। यह दोनों प्रकार का परीपह सहन करना मुनि के लिये आवश्यक है ।
प्रज्ञा के अपकर्ष मे दृष्टान्त - किसी समय पुष्पदन्ताचार्य शिष्यपरिवार के साथ चपानगरी में आये । इनकी इस शिष्यमडली में भद्रमति नाम का एक शिष्य अतीव मदमति था । एक दिन की बात है कि उसने आवश्यक की समाप्ति के बाद दशवैकालिकसूत्र का अभ्यास करना प्रारंभ किया । परन्तु उस समय उसके प्रबल ज्ञानावरणीयकर्म का उदय होने से एक भी अक्षर उसको याद नही होता । इसने विचार किया कि पूर्वधर आचार्य का मैं शिष्य हूँ वात्सल्यभाव શકું ? આ પ્રકારે આત્માને પેાતાના સ્વભાવમા સ્થિર કરીને પ્રજ્ઞાના પ્રકશ સહન કરવા તે પણ પ્રજ્ઞાપરીષહે છે, આવી રીતે પ્રજ્ઞાના ઉત્કર્ષ અને અપકના ભેદથી આ પરીષહ એ પ્રકારના અને છે. આ બન્ને પ્રકારના પરીષહ સહન કરવા મુનિને માટે આવશ્યક છે. પ્રજ્ઞાના અપકર્ષનું થત—
કાઇ એક સમયે પુષ્પદ તાચાય શિષ્યપરીવાર સાથે ચ પાનગરીમા આવ્યા આ શિષ્ય મડળીમાં ભદ્રમતિ નામના એક શિષ્ય ઘણા મદમતી હતા એક દિવસની વાત છે કે, તેણે આવશ્યકની સમાપ્તિ બાદ દશવૈકાલિક સૂત્રના અભ્યાસ કરવા શરૂ કરી પર તુ તે સમયે તેને પ્રમળ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદય થવાથી એક પણ અક્ષર યાદ રહેતા નહી તેણે વિચાર કર્યો કે, હું પૂર્વધર આચા યુના શિષ્ય છુ, વાત્સલ્યભાવથી તેએ મને શાસ્ત્રાધ્યયન કરાવે છે
Car
| SR No. | 009352 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 961 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 28 MB |