________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० १ गा २४ निरवद्यभागभेदा
या तु नैराऽसत्या नापि सत्या सानमत्यामृपा नाम चतुर्थीभाषाव्यवहाररूपा।
तर प्रथमा चतुर्वी च भापा भाषणीया । चतुर्थी-असत्यामृपा भाषा-लामन्त्रण्यादिभेदयुक्ता ।वर कोऽसावामन्त्रण्यादिभेट ? उच्यते-अयमों भगवत्यामुक्तः । या-"अह भते आसइस्सामो सहस्सामो चिद्विस्मामो निसीटस्सामो तुयद्विस्सामो।
आमतणि पाणवणी, जायणि तह पुच्छणी य पण्णवणी । पञ्चरखाणी भासा, भासा इच्छाणुलीमा य ॥१॥ अणभिग्गहिया भासा, भासा य जमिग्गहम्मि योद्धब्बा। समयकरणी भासा, गोयडमनोयडा चेर ॥ २॥
पनवणी ण एसा, न एमा भासा मोसा । मृपा में ही अन्तर्भूत हो जाती (३)। जो न सत्य है, और न असत्य है ऐमी भाषा का नाम असत्यामृपा-अर्थात् व्यवहार भाषा है ।। इनमें प्रथम एव चतुर्थ भापा बोलने योग्य है ।चौथी जो असत्यामृपा भाषा है वह आमन्त्रणी आदि भेदों से अनेक प्रकार की कही गई है। इसी विषय को भगवान ने भगवतीसून में कहा है
अह भते । आसहस्सामो सहस्सामो चिहिस्सामो निसीडस्सामो तुयहिस्सामो।
आमतणि आणवणी, जायणि तह पुच्छणी य पण्णवणी। पच्चक्खाणी भासा, भासा इच्छाणुलोमाय॥१॥ अणभिग्गहिया भासा, भासा य अभिग्गहमि बोहव्वा । ससयकरणी भासा, वोयडमव्वोयडा चेव ॥२॥
पन्नवणीण एसा, न एसा भासा मोसा। ન દેત તો એ ભાષા અષામા જ અદ્ભૂત બની જાત (૩) જે ન સત્ય છે અને ન અસત્ય છે એવી ભાષાનું નામ અસત્યામૃષા-અર્ધીત વ્યવહાર ભાષા છે (૪) આમા પ્રથમ અને ચાવી ભાષા બોલવા ચોગ્ય છે એવી જે અસત્યામૃષા ભાષા છે, તેને આમ ત્રણી આદિ ભેદથી અનેક પ્રકારની કહેવામાં આવે છે આ વિષયને ભગવાને ભગવતી સૂત્રમાં કહેલ છેअह भते आसइस्सामो सदस्सामो चिद्विस्मामो निसीइस्सामो तुयद्विस्सामो। आमतणि आणवणी, जायणि तह पुच्छणी य पप्णवणी। पञ्चरखाणी भासा, भासा इच्छाणु लोमाय ॥१॥ अणभिग्गहिया भासा, भासा य अभिग्गहमि बोद्धन्धा । ससयकरणी भासा, वोयडमबोयडा चेन ॥ २॥ पन्नपणी ण एसा, न एसा भासा मोसा'।