Page Text
________________
-
प्रियदर्शिनी टोका गा २३ सूत्रदोषा ३२
१५५ रूपकदोप. अवयविन्यारोपयितव्येऽवयवारोपणम् । यथा-पर्वतादौ रूपयितव्ये शिखरादीस्तदवयवान् रूपयति । गज प्रति उच्चत्वादि धर्म निरीक्ष्य पर्वताभेदमारोप्य पर्वतोऽयमिति वक्तव्ये शिखरोऽयमिति कथनम् ।। २९ ।।
निर्देशदोपस्तन, यत्र निर्दिष्टपदानामेकवाक्यता न क्रियते, यथा-इह आवक उपाश्रये प्रतिक्रामतीत्यभिधातव्ये प्रतिकामति शब्द नाभिधत्ते ॥ ३० ॥
पदार्थदोपः-यत्र वस्तुनि पर्यायोऽपि सन् पदार्थान्तरत्वेन कल्प्यते, यथा'सतो भाव सत्ता' इति कृत्या वस्तुपर्याय एव सत्ता, सा च वैशेषिकैः पट्सु पदार्थेषु मध्ये पदार्थानन्तरत्वेन स्वीकृता, तच्चायुक्तम्-वस्तूनामनन्तपर्यायत्वेन पदार्यानन्त्य-प्रसगादिति ॥ ३१॥ उपमा करने में आती है वहा उपमादोपमाना जाता है जैसे कहना कि मेरु सर्पप के समान है अथवा सर्पप मेरुके समान है ॥२८॥ अवयवी का जहा आरोपण करना चाहिये वहा अवयव का आरोपण करना, जैसे-पर्वतके निरूपयितव्य होने पर उस के अवयवभूत शिखरादिको का निरूपण करना । गज में उच्चत्व आदि धर्म का निरीक्षण कर के उस मे पर्वत का रूपक बांधकर फिर ऐसा कहना कि यह शिखर है ।। २९॥ जहा निर्दिष्ट पदो मे एक वाक्यता नहीं की जाती है वहा निर्दिष्ट दोष माना जाता है । जैसे-इस उपाश्रय में श्रावक प्रतिक्रमण करता है ऐसे कहने की जगह सिर्फ इतना ही कहना । " इह उपाश्रये श्रावकः" अर्थात् एक वाक्यता प्रदर्शक क्रियापद का प्रयोग नहीं करना ॥ ३० ॥ जिस वस्तुमे पर्याय भी दूसरे पदार्थरूप मे कल्पित की जावे वहा पदार्थदोप माना जाता है । जैसे-सत् का भाव ही सत्ता है और यह सत्ता वस्तु की ही ત્યા ઉપમાદોષ માનવામાં આવે છે જેમ કહેવું કે, મેરૂ સર્ષવના જેવો છે અથવા સર્ષવ મેરૂના સમાન છે (૨૮) અવયવીનું જ્યા આરોપણ કરવું જોઈએ ત્યા અવયવનું આરોપણ કરવું, જેમ પર્વતના નિરૂપયિતવ્ય કથન કરવુ જોઈએ ત્યાં એમના શિખરાદિડોનું નિરૂપણ કરવુ, ગજમાં ઉચ્ચત્ત્વ આદિ ધર્મનું નિરિક્ષણ કરી એમાં પર્વતનું રૂપક બાધીને પછી એવું કહેવું કે એ શિખર છે (૨) જ્યા નિદિ પદોમાં એકવાયતા કરવામાં નથી આવતી ત્યા નિર્દિષ્ટ દોષ માનવામાં આવે છે જેમ આ ઉપાશ્રયમાં શ્રાવક પ્રતિક્રમણ ४२ छ सेभ ४वान म त मेटयु २४ , ' इह उपाश्रये श्रावक" અર્થાત એક વાકયતા પ્રદર્શક ક્રિયાપદને પ્રગ કર નહીં (૩૦) જે વસ્તુમા પર્યાય પણ બીજા પદાર્થરૂપમાં કપિત કરવામા આવે ત્યા પદાર્થ દેષ મનાય છે, જેમાં અને ભાવ જ સત્તા છે અને એ સત્તા વસ્તુની જ એક પર્યાય છે
| SR No. | 009352 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 961 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 28 MB |