________________
सुन्दरबोधिनी टीका, अ. १ कालीराशाः विचारः
६५
तले 'ति - करतले - हस्ततले पर्यस्तितं = स्थापितं मुखं यया सा तथा, 'आर्ते'ति—ऋतं=दुःखं पुत्रविरहजन्यं तत्र भवमार्तं तच्च ध्यानं, तत्रोपगता=पुत्रत्रिरहजन्यदुःखान्वितध्यानयुक्तेत्यर्थः, 'अवमथिते 'ति - अवमथितानि = अधः कृतानि नयनबदनरूपाणि कमलानि यया सा तथा प्रबलदुःखेन निम्नम्लान नेत्रमुखकमलेत्यर्थः, 'दीने 'ति - दीनस्य = अकिंचनस्येव विवर्ण = कान्तिरहितं मुखं यस्याः सा तथा= शोकम्लानवदनेत्यर्थः, 'मनोमानसिकेने 'ति मनसि भवं मानसिकं दुःखं मनस्येव, न बहिः, वचनादिभिरप्रकाशितत्वात् यत् तन्मनोमानसिकं, तेन दुःखेन अभिभूता = व्याप्ता, शोकसागरप्रविष्टा ध्यायति = आर्तध्यानं करोति, इति ॥ १४॥
मूलम् - तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे समोसरिए । परिसा निग्गया । तए णं तीसे कालीए देवी, इमीसे कहाए लद्धट्टाए समाणीए अयमेयारूवे अज्झथिए जाव समुपज्जित्था ॥ १५॥
छाया - तस्मिन् काले तस्मिन् समये श्रवणो भगवान् महावीरः समसृतः । परिषत् निर्गता । ततः खलु तस्याः काल्याः देव्याः एतस्याः कथायाः लब्धार्थायाः सत्याः अयमेतद्रूपः आध्यात्मिकः यावत् समुदपद्यत ॥ १५ ॥ विचार और उनका निर्णय जब शिथिल अवस्थाको धारण करने लगे तब सहसा रानीका मन मलिन होगया और हथेलीपर अपना मुँह रखकर पुत्र विरहके दुःखसे क्षुब्ध रानी आर्तध्यान करने लगी । अत्यन्त दुःखके कारण कुम्हलाये हुए कमलके समान नेत्र और मुखको नीचा किये हुए बैठ गई, उसका मुख दीनजनके समान शोकाच्छादित - उदासीन हो गया । वह मानसिक दुःखोंसे घिरी हुई शोक सागर में डूबी हुई आर्तध्यानपरायणा थी । ॥ १४ ॥
વિચાર તથા તેના નિ ય જ્યારે શિથિલ અવસ્થાને ધારણ કરવા લાગ્યા ત્યારે એકદમ રાણીનું મન મિલન થઇ ગયુ તથા હથેળી ઉપર પોતાનું મે રાખીને પુત્ર વિરહના દુ:ખથી પીડાતી રાણી આત ધ્યાન કરવા લાગી અત્યત દુઃખને લીધે કરમાઈ ગયેલાં કમળના જેવાં નેત્ર તથા મુખને નીચુ કરીને બેસી ગઇ તેનુ મુખ ગરીખ માણુસના જેવું ચેકાચ્છાદિત ( દીલગીરીથી છવાઈ ગયેલુ. ) ઉદાસીન થઇ ગયુ તે માનસિક દુ:ખેાથી ઘેરાયેલી શેાકના સાગરમાં ડૂખી જવાથી આધ્યાનપરાયણા હતી ( ૧૪ )
1
