________________
-
प्रश्नव्याकरणसूत्रे ___ उत्तर-शका ठीक है यह तो हम भी कहते है कि जीवरूप अरूपी पदार्थ की हिंसा नहीं होती है, परन्तु यहा हिंसा से तात्पर्य समरित प्राणों का वियोग करना लिया गया है । पाच टन्द्रिय-कर्ण, चक्षु, घाण, रसना, स्पर्शन, ३ बल-मनरल, वचनरल, कायरल, आयु एक श्वामोच्छ्वाम, इन प्राणो का जिस प्रवृत्ति से वियोग होता हो उसका नाम हिंसा है ४! तथा-अकृत्य-सिद्धान्तो में जीवों की हिंसा करने का प्रभु ने निषेध किया है, क्यों कि यह कृत्य, अकृत्य-अकरणीय है, इसलिये उस रूप से यह अकृत्य होने के कारक प्राणिहिंसाको अकृत्य का है यह पाचवा भेद है ५१ घातना-अर्थात्-पात करना छा भेद है ६ । प्राणों का वियोग करना केवल यही हिंसा नहीं है किन्तु जिन कृत्यो से प्राणियों के प्राणोंको पीडा पहुँचती हो ऐसे कृत्य भी हिसा ही है, 'यह बात मारणा पद से सूत्रकार ने प्रदर्शित की है। सातमा भेद ७। हनन-बध करना, यह आठवा भेद ८ । उपद्रवण-विनाश करना, यह नौवा भेद ९। निपातना-जिस नीव के जितने प्राण होते है उन जीव के उतने प्राणों का विनाश इस प्राणवध द्वारा होता है इसलिये इसे निपातना शब्द से व्यवहत किया गया है। अथवा इस पद की जगह
ઉત્તર–શકા બરાબર છે એ તે અમે પણ કહીએ છીએ કે જીવરૂપ અરૂપ પદાર્થની હિંસા થતી નથી પણ અહી સભવિત પ્રાણોને વિયેગ કરે, એવુ હિસાનુ તાત્પર્ય લેવામાં આવ્યું છે પાચ ઈન્દ્રિય-નાન, નેત્ર, નાસિકા, રસના અને સ્પર્શેન્દ્રિય, ત્રણ બળ-મનબળ, વચનબળ, કાયબળ આયુ અને શ્વાસોશ્વાસ એ પ્રાણેને જે પ્રવૃત્તિઓથી વિયેગ થાય તેનું નામ હિસા છે
तय अकृत्य-सिद्धातामा प्रभुयेवानी डिसा ४२पान निषेध या छ, કારણ કે તે કૃત્ય ન કરો છે, તેથી તે રીતે તે અકૃત્ય હોવાથી પ્રાણવધને અકૃત્ય કહ્યો છે આ પાચમે ભેદ થયે
ઘાતના એટલે કે ઘાત કરે તે છટકો ભેદ છે પ્રાણાના વિયોગ કરી તે જ કેવળ હિસા નથી, પણ જે કૃત્યથી પ્રાણીઓના પ્રાણેને પીડા પહોચે છે એવા કૃત્યે પણ હિસા જ છે તે વાત “મારણ પદથી સરકારે પ્રગટ કરી છેઆ સાતમો ભેદ થયો હનન–વધ કરો તે આઠમે ભેદ છે ઉપ હલગ વિના તે નવમે ભેદ છે નિપાતના-જે જીવોને જેટલા પ્રાણ હોય છે તેટલા પ્રણેને વિનાશ આ પ્રાણવાવ દ્વારા થાય છે તેને નિપાતના शपथी गृहीत राय छे मया मा पनी या "तिवायणा" ५६
