________________
"
healfant aier प्रति० १ स्थलचर परिसर्पमूच्छिम पं० ति० जीवनिरूपणम् २५१ संमूच्छिमाः, भुजपरिसर्पसंमूच्छिमाः । अथ के ते उरः परिसर्पमूच्छिमा ? उरः परिसर्पमूच्छिमाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ता स्तद्यथा - अहयः, अजगराः, आसालिकाः, महोरगाः अथ के ते अहः ? अहो द्विविधाः प्रज्ञप्ता स्तद्यथा - दवकराः मुकुलिनश्च । अथ के ते दवकराः १ दवकरा अनेकविधाः प्रशप्ता स्तद्यथा आशीविषाः यावत् ते पते दर्वीकराः । अर्थ के ते मुकुलिनः १ मुकुलिनोऽनेकविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा- - दिव्या गोणसा यावत् ते पत्ते मुकुलिनः । ते पते अहयः । अथ के ते अजगराः ? अजगरा एकाकाराः प्रज्ञप्ताः, ते पते अजगराः । अथ के से आसालिकाः ? आसालिका यथा प्रज्ञापनायाम् । ते पते आसालिकाः || अथ के ते महोरगाः ? महोरगा यथा प्रज्ञापनायाम् । ते एते महोरगाः । ये चान्ये तथाप्रकारा ते समासो द्विविधाः प्रज्ञप्ता, तद्यथा - पर्याप्ताश्चापर्याप्ताश्च तदेव | नवरं शरीरावगाहना जघन्येनाङ्गुला संख्येयभागम्, उत्कर्षेण योजनपृथक्त्वम् । स्थिति जघन्येनान्तमुहूर्तम् उत्कर्षेण त्रिवञ्चाशद्वर्षसहस्राणि । शेषं यथा, जलचराणाम्, यावच्चतुर्गतिका द्वयागर्तिकाः परीता असंख्याताः प्रज्ञप्ताः, ते पते उरः परिसर्पाः । अथ के ते भुजपरिसर्पसंमूच्छिमस्थलचराः ? भुजपरिसर्प संमूच्छिमस्थलचरा अनेकविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथागोधा नकुला यावद् येचान्ये तथाप्रकारास्ते समासतो द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्यातचापर्याताश्च । शरीरावगाहना जघन्येनाङ्गुला संख्येयभागम् उत्र्षेण धनुः पृथक्त्वम् । स्थिति रुत्कर्षेण द्विचत्वारिंशद्वर्षसहस्राणि । शेषं यथा जलचराणां यावच्चतुर्गतिका द्वागतिकाः । । परीना असंख्याताः प्रज्ञप्ताः, ते पते भुजपरिसर्प संमूच्छिमाः । ते ते स्थलचराः । अथ के ते खेचराः ? खेचराश्चतुर्विधाः प्रशप्ताः, तद्यथा चर्मपक्षिणाः, लोमपक्षिणः समुद्रकपक्षिणः चिततपक्षिणः । अथ के ते चर्मपक्षिणः, चर्मपक्षिणोऽनेकविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-वग्गुलिनो यावद्येचान्ये तथाप्रकारा, ते एते चर्मपक्षिणः ॥ अथ के ते लोमपक्षिणः ? लोमपक्षिणोऽनेकविधाः प्रज्ञप्ता तद्यथा - ढका कंकाः ये चान्ये तथाप्रकाराः ते पते लोमपक्षिणः । अथ के ते समुद्गकपक्षिणः ? समुद्रकपक्षिण एकाकाराः प्रज्ञप्ताः यथा प्रज्ञापनायाम् । पवं विततपक्षिणो यावद् ये चान्ये तथाप्रकारास्ते समासतो द्विविधाः प्रशप्ता, तद्यथा - पर्याप्ताश्चापर्याप्ताश्च । नानात्वम् शरीरावगाहना जघन्येनागुलासंख्येयभागम् उत्कर्षेण धनुःपृथक्त्वम् । स्थिति रुत्कर्षेण द्वासप्तति वर्षसहस्राणि शेषं यथा जलचराणाम् । यावत् चतुर्गतिका द्वद्यागतिकाः परीता असंख्याताः प्रज्ञमाः । ते पते खेचरसंमूच्छिमतिर्यग्योनिकाः, ते पते संमूच्छिम पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकाः ||२२||
टीका- 'से किं तं थलयर परिसप्प संमुच्छिमपंचिंदिय तिरिक्ख जोणिया' अथ के ते स्थलचरपरिसर्पसंमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ? इति प्रश्न, उत्तरयति - 'थलयर परिसप्प