________________
प्रमेयधोतिका टीका प्रति० १
वायुकाकिजीवनिरूपणम् १८५ बादरवायुकायिकानां चत्वारः समुद्घाता भवन्ति तद्यथा-वेदनासमुद्घातः प्रथमः १, कषायसमुद्घातो द्वितीयः २, मारणन्तिकसमुद्घात स्तृतीयः ३, वैक्रियसमुद्घातश्च चतुर्थः ४, । 'आहारो निव्वाधाएणं छदिर्सि' बादरवायुकायिकानामाहारो नियाधातेन षड्दिशि लोकमध्ये स्थितत्वात् । 'वाघायं पडुच्च सिय तिदिसिं सिय चउदिसि पिय पंचदिसिं' व्याघातं प्रतीत्य-व्याघातमपेक्ष्य तु स्यात्-कदाचित् त्रिदिशि, त्रिदिग्भ्यः आगतान् पुदगलानाहरन्ति, स्यात्-कदाचित् चतुर्दिशि, स्यात्-कदाचित पञ्चदिशि व्याघातो लोकनिष्कुटरूपएव, बादरवायुकायिकानां लोकनिष्कुटादौ अपि सभवादिति । उववाओ देवमणुयनेरइएसु णस्थि' वादरवायुकायिकानामुपपातो देवमनुजनैरयि केषु नास्ति न भवति, केवलं तिर्यग् गतावेवोपपातो भवतीति ॥ 'ठिई जहन्नेणं अंतोमुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई' स्थितिः आयुष्कालो बादरवायुकायिकानां जघन्येनान्तर्मुहूर्त मुत्कर्षण त्रीणि वर्षसहस्राणि भवतीति । 'सेसं तं चेव' शेष नाम ये हैं-वेदना समुद्घात, कपायसमुद्घात, मारणातिकसमुद्घात और वैक्रिय समुद्घात "आहारो निव्वाघाएणं छद्दिसिं" इन चादर वायुकायिक जीवों का माहार व्याघात के अभाव में छहो दिशाओं में से आगत पुद्गल द्रव्यों का होता है । क्योंकि ये लोक के मध्य में स्थित होते हैं। "वाघायं पडुच्च सिय तिदिसि सिय चउदिसि, सिय पंचदिसिं' और जब व्याघात होता है उस समय इनका माहार कदाचित् तीन दिशामों से कदाचित चार दिशाओं से, और कदाचित् पांच दिशामो में से मागत पुद्गल द्रव्यों का होता है। वहां व्याघात लोक निष्कुट रूप ही है। क्योंकि बादरवायुकायिक लोकनिष्कुट आदि में भी पाये जाते हैं । "उववाओ देवमणुयनेरइएसु नत्थि" इनका उत्पाद देव, मनुष्य और नैरयिक इनमें नहीं होता है। केवल तिर्यग्गति में ही होता है। "ठिई जहन्नेणं अंतो मुहत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई" इन बादर वायुकायिक जीवो की स्थिति जन्य से एक अन्तर्मुहूत्त की होती है और उत्कृष्ट से तीन हजार वर्ष की होती है । "सेसं तं चेच" शरीर, संस्थान, समुद्घात, ચાર સમુદ્રઘાત હોય છે, જેના નામે આ પ્રમાણે છે વેદના સમુદ્રઘાત ૧, કષાય સમુદઘાત २, भारति समुधात 3, मने वैश्यि समुहंधात "आहारो निवाघापण छद्दिर्सि" ! બા વાયકાયિક જીને આહાર વ્યાઘાતના અભાવમાં છ એ દિશાઓમાંથી આવેલા પુદ્ગલ द्रयाना हाय छे. भले-मा सोनी मध्यमा २९सा छ "वाधायं पहुच्च सिय तिदिसिं सिय चउदिसि, सिय पंचदिसिं" मन या व्याधात थाय छ, ते मते अभनी माहार કેઈ વાર ત્રણ દિશાઓથી અને કોઈ વાર ચાર દિશાઓમાંથી અને કોઈ વાર પાંચ દિશાઓમાંથી આવેલા પુદગલ દ્રવ્યનો હોય છે ત્યાં વ્યાઘાતના લેક નિષ્ફટ રૂપજ છે. કેમકે मा१२ पायुयो निष्ठुट विरेभा पा भणी मावे छे. उववाओ देवमणुय नेरइपसु नत्थि' मानी उत्पाह-उत्पत्ती हेव, मनुष्य, भने नैयिामां था नथी ठेवण तियतिम य छ "ठिई जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससूहस्साई" આ બાદર વાયુકાયિક જીવોની સ્થિતિ જઘન્યથી એક અંતમુહૂર્તની હોય છે, અને ઉત્કૃષ્ટ थी र २ वषनी डाय छे. "सेस तं चेष" शरी२, संस्थान, समुद्धात माडा२,
२४