________________
ज्ञाताधर्म कथासूत्रे
गत्वादिदुःखानुभवात् 'पलित्तेणं मंते ! लोए' हे भदन्त ! प्रदीप्तः कर्षेण दीतः दुःखाग्तिना प्रज्वलितः खलु अयं लोकः तारुण्ये भोगतृष्णया मिय विरहादिना च बाल्यादधिकं दुःखानुभवात् 'आलित्तपलि ण भंते ! लोए जराए मरणेण य' हे भदन्त ! आदीप्तप्रदीप्तः = अत्यन्तप्रदीप्तः दुःखाग्निनाऽत्यन्तप्रज्ञलितः खलु अयं लोकः जरया = कृद्वावस्थया, मरणेन च, वृद्धत्वे-भोग्यविषये समुपस्थितेपि तद्भोगकरणासमत्वात् स्त्रीपुत्रादिभिरप्यपमानितत्वात् बहुतरस मयं कासश्वासादिप्रवलरोगपीडितत्वाच्च चिरसंचितधनवियोगादि संभावनया चकरचरणाद्यङ्गशैथिल्येन च मरणभयोद्भवहृदयकम्पेन च सततं दुःखानुभ चात्: मरणे तु दुरन्तपाणोत्क्रमणकालिकानन्त वेदनाजनित मृच्छदयाद् वर्णना अत्रि, व्याधि, परवशता आदि दुःखों का अनुभव हरएक प्राणी करते हा है । (पत्ते भंते लोए) तरुण अवस्था में यह लोक भोंगों की तृष्णा से और मिय के विरह आदि से बाल्यकाल के दुःखों की अपेक्षा भी अविक दुःखों का अनुभव करता है इसलिये हे भदंत यह लोक प्रकर्षेण दीप्त दुःखाग्नि द्वारा प्रज्वलित हो रहा है । (अलित्तपलित्तणं भते लोएजराए मरणेण य) हे भदंत ! जरा और मरण से यह लोक आदिप्त इस लिये हो रहा है कि वृद्धावस्था में भोग्य विषयों के समुपस्थित होने पर भी यह प्राणी उन विषयों को भोगने में असमर्थ रहता हैं तथा स्त्री पुत्र आदि भी इस अवस्था में इसे अपमानित किया करते हैं कासश्वास, आदि मवल रोग रात दिन इस अवस्था में इस जीव को पोडा देते रहते हैं तथा चिरसंचित धन के वियोग आदि की संभावना से करचरण आदि अंगों की शिथिलता से, मरण के भय से उद्भूत हृदय कंपन से इस अवस्था में सतत - दुःखों का अनुभव होता रहता है तथा मरण समय વિયેાગ વગેરેથી ખાલ્ય અવસ્થાના દુખા કરતા પણુ વધારે પડતા દુ ખાના અનુભવ કરે છે, એટલા માટે હે ભજ્જત । આ જગત ભય કર સળગતા ૬ ખાગ્નિમા મળી २ . ( आलिनपलितेण भंते लोए जराए मरणेण य ) हे महंत ! घरપણ અને મૃત્યુથી આ જગત સમગ્ર રૂપમા એટલા માટે ભભૂકી રહ્યુ છે કે ઘડપણમાં ઉપભાગની વસ્તુઓ સામે હોવા છતાં એ આ જગતના પ્રાણીએ તે વિષયાને ભોગવવામાં અસમર્થ મ્હે છે તેમજ સ્ત્રી પુત્ર વગેરે પણ વૃદ્ધાવસ્થામા તેમને અપમાનિત કરે છે. કાસ, શ્વાસ વગેરે પ્રખળ રોગા રાત દિવસ આ અવસ્થામા આ જીવને કષ્ટ આપતા રહે છે, તેમજ ચિર કાળ સગ્રહેલા ધનને નષ્ટ થવાની સંભાવનાથી હાથપગ વગેરે અગાના શૈથિલ્યથી, મૃત્યુભયથી, ઉદ્દભવેલા હ્રદયના ક પનથી આ વૃદ્ધાવસ્થામાં સતત દુ.ખાને અનુભવ થતા જ રહે છે, તથા આ જીવને મરણ
1
४३४