Page Text
________________
'सुधाटीका स्था० ४ उ०३ सू०४१ दृष्टान्तमेवनिरूपणम्
.२३३ निखात इति तेन यात्मैव तत्र नियुक्तः स्त्रस्यैव ववनदोषादत आत्मोपनीतत्वमति ।
चतुर्थभेदमाह-'दुरुवणीए' इति । दुरुपनीतम् दुष्टप्नुपनीतं योजितं यस्मिन् इति दुरुपनीतम्-यथा केनचित्कस्मैचित् किमपि पृष्टम् तस्मै तेनासंगत. मुत्तरं प्रदत्तं भवेत् , यथा कस्मैचिद् मिक्षुकाय केनापि पृप्टे सति मिक्षोरसंगत मुत्तरम् , यथा"भिक्षो । मांसनिषेवणं प्रकुरुषे ? किं तेन मध विना,
मद्यं चापि तत्र प्रियं ? प्रियमहो वाराङ्गनाभिः सह । वेश्या द्रव्यरुचिः कुतस्तव धनं ? -छूतेन-चौर्येण वा,
चौयत्तपरिगहोपि भवतः १ भ्रष्टस्य कान्या गतिः॥१॥" इतिः। यद्वा केनचिद्धन कनिश्चिन् हस्तगतजाले भिक्षु के पृष्टे तेनासंगतपुत्तरं दत्तं यथादिया जाये तो यह तालाब अमोघ हो सकता है, उसकी ऐसी बात सुनफर अमात्यने उसकोही बत्तीस लक्ष ग संपन्न होने से वहां गाड़ दिया इस तरह उसने अपने आपको ही अपने बचनदोषसे विपत्तिमें डाल 'दिया, इस तरह स्ववचनदोषसेही आहरणतद्दोषतामें आत्मोपनीतता
आती है "दुरुवणीए" जिसमें उत्तरदाता अपने आपका दुराष्ट्र रूपसे ‘योजित करता है वह दुरुपनीत है अर्थात्-किसीने किसीके लिये अछ
भी पूछा हो, यदि वह उसका असंगत उत्तर देताहै तो ऐसी अवस्था , वह दुरुपनीत कहा जाता है जैसे-किसीने एक भिखारीसे कुछ पूछा तो उसने मांस भवन की शंकाले उसको उत्तर कुछ ही दिया जैसे
"भिक्षो! मांसनिषेण प्रकुरुषे” इत्यादि । हे भिक्षो ! क्या तुम मासका निलेकम-सेवन करते हो ? उस भिखारीने कहा मद्य विना પુરુષનો અહીં ભોગ આમવામાં આવે તે આ તળાવ અમોઘ થઈ શકે તેનાં આ શબ્દો સાંભળીને અમાત્યે, ૩ર લક્ષણેથી સંપન હોવાને કારણે એવી સલાહ આપનારઝુ જ બળિદાન આપી દીધું. આ રીતે તેણે પિતાના વચનદોષને કારણે પિતાને જ જાન ગુમાવ્યા આ રીતે સ્વવચન દેષતાને લીધે જ આહરણતદ્દોષતામાં અભેપનીતતા આવી જાય છે
"दुरूवणी "३५नात'-मा उत्तरता पातान: इवित इथे ચેજિત કરે છે, તેનું નામ “દુરૂપનીત” છે. જેમ કે કોઈને કોઈ પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે અને તે તેનો અસંગત જવાબ આપે, તે એવી પરિસ્થિતિમાં તેને કુંપનીત કહેવામાં આવે છે જેમ કે કોઈએ એક ભિખારીને કઈ પૂછયું તે તેણે માંસ સેવાની શંકાથી તેને બીજે જ ઉત્તર આપે જેમ કે – " भिक्षो ! मांसनिपेवण' प्रकुरुपे" त्याdि-" मिक्षु ! शु तमे भासन
स-३०
| SR No. | 009309 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 36 MB |