________________
४५३
सूत्रकृतसूत्रे
पत्तेयं' प्रत्येकं प्रत्येकम् - एकैकम् 'चित्तसमादाय' वित्तं समादाय वध्येषु घातक मनोवृत्तिमादाय 'दिवा वा राओ वा' दिवा वा रात्रौ वा 'सुते वा जागरमाणे वा' सुप्तो वा जाग्रद्वा 'अमित' अमित्रभृतः 'मिच्छा ठेए' मिथ्यासंस्थितः 'णिच्च' • नित्यम् 'पसढविउवायचित्तद डे' प्रशठव्यतिपात चित्तदण्डः 'भव' भवति, यथावधकस्य समयाद्यभावेन वध्यस्य मारणाऽसम्भवेऽपि तद्विषयकाऽनिष्ट चिन्तनरूपाsqशस्तध्यानाद् सिकरवं नातिवर्तते । तथा संयमरित्या नाववतोऽज्ञानिनो जीवसङ्घातस्य साक्षात्पाणातिपाताऽमावेऽपि चिन्वाद्वारा हिंसकर नापैति । अतो यदुक्तम्-अज्ञानिनां हिंसकत्वं भवत्येव तत्सम्यगेव व्यवस्थितमिति । सू० २६४ |
4
प्रत्येक प्राणी, भूत, जीव और सत्व के प्रति घातक मनोवृत्ति धारण करके दिन और रात; सोता हुआ और जागता हुआ उनका शत्रु बना रहता है, प्रतिकूल व्यवहार करता है और अत्यन्त शठतापूर्वक उनकी हिंसा की बात ही सोचता रहता है।
तात्पर्य यह है कि जैसे उक्त घानक पुरुष को घात करने का अवसर नहीं मिलता और इस कारण वह घात नहीं कर पाता, फिर भी घात की बात ही सोचते रहने से अपने अप्रशस्त चिन्तन के कारण वह हिंसक ही कहलाता है, उसी प्रकार संयम एवं विरति आदि से रहित अज्ञानी जीव जीवनिकायों की साक्षात् हिंसा नहीं करता, फिर भी हिंसा का चिन्तन करते रहने के कारण हिंसक ही है। अतएव अज्ञानी जीव हिंसक होते ही हैं, यह कथन समीचीन ही हैं ||२||
અને સવપ્રત્યે ઘાતકમનેાવૃત્તિ ધારચુ કરીને રાત દિવસ સૂતા થકા અથવા - लगता थ। तेनो शत्रु-मने छे.- आने अति-उल्टो व्यवहार हरे छे. अने -- અત્યંત શ પણાથી તેની Rsિ'સાની વાતના જ વિચાર કરે છે.
1
ર્તાત્પર્ય એ છે કે—જેમ તે ઘાતક પુરૂષને ઘાત કરવાને મેઢા મળતા નથી, અને તે કારણથી તે ઘાત કરી શકતા નથી, તે પણ ઘાત કરવાના જ વિચાર કરતા રહેવાથી પાતાના અપ્રશસ્ત ચિંતનના કારણે તે હિંસક જ કહેવાય છે. એજ પ્રમાણે સયમ અને વિરતિ વિગેરે વિનાને અજ્ઞાની જીવ જીવનિકાચેાની સાક્ષાત્ હિંસા કરતા નથી. તે પણ હિંસાનું ચિંતન કરતા રહેવાથી હિંસક જ ગણાય છે. તેથી જ અજ્ઞાની જીવ હિંસક જ હાય છે. सोन इंथन योग्य थे. सू० -२॥
J
